ลักขณาทิจตุกกะบาลี [ผู้ท่องสูตร]

ความแตกต่าง

นี่เป็นการแสดงความแตกต่างระหว่างเพจสองรุ่น

--- ลักขณาทิจตุกกะบาลี [2025/12/29 07:34] – dhamma
+++ ลักขณาทิจตุกกะบาลี [2025/12/29 08:16] (ฉบับปัจจุบัน) – dhamma
@@ บรรทัด 96: / บรรทัด 96: @@
  โย อาพนฺธนภาโว วา ทฺรวภาโว วา, อยํ อาโปธาตุฯ โย ปริปาจนภาโว วา อุณฺหภาโว วา, อยํ เตโชธาตุฯ โย วิตฺถมฺภนภาโว วา สมุทีรณภาโว วา, อยํ วาโยธาตูติ เอวํ สํขิตฺเตน ธาตุโย ปริคฺคเหตฺวา ปุนปฺปุนํ ปถวีธาตุ อาโปธาตูติ ธาตุมตฺตโต นิสฺสตฺตโต นิชฺชีวโต อาวชฺชิตพฺพํ มนสิกาตพฺพํ ปจฺจเวกฺขิตพฺพํฯ ตสฺเสวํ วายมมานสฺส นจิเรเนว ธาตุปฺปเภทาวภาสนปญฺญาปริคฺคหิโต สภาวธมฺมารมฺมณตฺตา อปฺปนํ อปฺปตฺโต อุปจารมตฺโต สมาธิ อุปฺปชฺชติฯอถ วา ปน เย อิเม จตุนฺนํ มหาภูตานํ นิสฺสตฺตภาวทสฺสนตฺถํ ธมฺมเสนาปตินา ‘‘อฏฺฐิญฺจ ปฏิจฺจ นฺหารุญฺจ ปฏิจฺจ มํสญฺจ ปฏิจฺจ จมฺมญฺจ ปฏิจฺจ อากาโส ปริวาริโต รูปนฺเตฺวว สงฺขํ คจฺฉตี’’ติ (ม. นิ. 1.306) จตฺตาโร โกฏฺฐาสา วุตฺตาฯ เตสุ ตํ ตํ อนฺตรานุสารินา ญาณหตฺเถน วินิพฺภุชิตฺวา วินิพฺภุชิตฺวา โย เอเตสุ ถทฺธภาโว วา ขรภาโว วา, อยํ ปถวีธาตูติ ปุริมนเยเนว ธาตุโย ปริคฺคเหตฺวา ปุนปฺปุนํ ปถวีธาตุ อาโปธาตูติ ธาตุมตฺตโต นิสฺสตฺตโต นิชฺชีวโต อาวชฺชิตพฺพํ มนสิกาตพฺพํ ปจฺจเวกฺขิตพฺพํฯ ตสฺเสวํ วายมมานสฺส นจิเรเนว ธาตุปฺปเภทาวภาสนปญฺญาปริคฺคหิโต สภาวธมฺมารมฺมณตฺตา อปฺปนํ อปฺปตฺโต อุปจารมตฺโต สมาธิ อุปฺปชฺชติฯ อยํ สงฺเขปโต อาคเต จตุธาตุววตฺถาเน ภาวนานโยฯ[309] วิตฺถารโต อาคเต ปน เอวํ เวทิตพฺโพฯ อิทํ กมฺมฏฺฐานํ ภาเวตุกาเมน หิ นาติติกฺขปญฺเญน โยคินา อาจริยสนฺติเก ทฺวาจตฺตาลีสาย อากาเรหิ วิตฺถารโต ธาตุโย อุคฺคณฺหิตฺวา วุตฺตปฺปกาเร เสนาสเน วิหรนฺเตน กตสพฺพกิจฺเจน รโหคเตน ปฏิสลฺลีเนน สสมฺภารสงฺเขปโต, สสมฺภารวิภตฺติโต, สลกฺขณสงฺเขปโต, สลกฺขณวิภตฺติโตติ เอวํ จตูหากาเรหิ กมฺมฏฺฐานํ ภาเวตพฺพํฯตตฺถ กถํ สสมฺภารสงฺเขปโต ภาเวติ? อิธ ภิกฺขุ วีสติยา โกฏฺฐาเสสุ ถทฺธาการํ ปถวีธาตูติ ววตฺถเปติฯ ทฺวาทสสุ โกฏฺฐาเสสุ ยูสคตํ อุทกสงฺขาตํ อาพนฺธนาการํ อาโปธาตูติ ววตฺถเปติฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.150.359)">[w]</a><br>
-[343] เอวํ เกสาทีสุ มนสิการํ ปวตฺเตตฺวา เยน สนฺตปฺปติ, อยํ อิมสฺมิํ สรีเร ปาฏิเยกฺโก โกฏฺฐาโส อเจตโน อพฺยากโต สุญฺโญ นิสฺสตฺโต ปริปาจนากาโร เตโชธาตูติ, เยน ชีรียติ, เยน ปริฑยฺหติ, เยน อสิตปีตขายิตสายิตํ สมฺมา ปริณามํ คจฺฉติ, อยํ อิมสฺมิํ สรีเร ปาฏิเยกฺโก โกฏฺฐาโส อเจตโน อพฺยากโต สุญฺโญ นิสฺสตฺโต ปริปาจนากาโร เตโชธาตูติ เอวํ เตโชโกฏฺฐาเสสุ มนสิกาโร ปวตฺเตตพฺโพฯ[344] ตโต อุทฺธงฺคเม วาเต อุทฺธงฺคมวเสน ปริคฺคเหตฺวา อโธคเม อโธคมวเสน, กุจฺฉิสเย กุจฺฉิสยวเสน, โกฏฺฐาสเย โกฏฺฐาสยวเสน, องฺคมงฺคานุสาริมฺหิ องฺคมงฺคานุสาริวเสน, อสฺสาสปสฺสาเส อสฺสาสปสฺสาสวเสน ปริคฺคเหตฺวา อุทฺธงฺคมา วาตา นาม อิมสฺมิํ สรีเร ปาฏิเยกฺโก โกฏฺฐาโส อเจตโน อพฺยากโต สุญฺโญ นิสฺสตฺโต วิตฺถมฺภนากาโร วาโยธาตูติ, อโธคมา วาตา นาม, กุจฺฉิสยา วาตา นาม, โกฏฺฐาสยา วาตา นาม, องฺคมงฺคานุสาริโน วาตา นาม, อสฺสาสปสฺสาสา วาตา นาม อิมสฺมิํ สรีเร ปาฏิเยกฺโก โกฏฺฐาโส อเจตโน อพฺยากโต สุญฺโญ นิสฺสตฺโต วิตฺถมฺภนากาโร วาโยธาตูติ เอวํ วาโยโกฏฺฐาเสสุ มนสิกาโร ปวตฺเตตพฺโพฯ ตสฺเสวํ ปวตฺตมนสิการสฺส ธาตุโย ปากฏา โหนฺติฯ ตา ปุนปฺปุนํ อาวชฺชโต มนสิกโรโต วุตฺตนเยเนว อุปจารสมาธิ อุปฺปชฺชติฯ[345] ยสฺส ปน เอวํ ภาวยโต กมฺมฏฺฐานํ น อิชฺฌติ, เตน สลกฺขณสงฺเขปโต ภาเวตพฺพํฯ กถํ? วีสติยา โกฏฺฐาเสสุ ถทฺธลกฺขณํ ปถวีธาตูติ ววตฺถเปตพฺพํฯ ตตฺเถว อาพนฺธนลกฺขณํ อาโปธาตูติฯ ปริปาจนลกฺขณํ เตโชธาตูติฯ วิตฺถมฺภนลกฺขณํ วาโยธาตูติฯทฺวาทสสุ โกฏฺฐาเสสุ อาพนฺธนลกฺขณํ อาโปธาตูติ ววตฺถเปตพฺพํฯ ตตฺเถว ปริปาจนลกฺขณํ เตโชธาตูติฯ วิตฺถมฺภนลกฺขณํ วาโยธาตูติฯ ถทฺธลกฺขณํ ปถวีธาตูติฯจตูสุ โกฏฺฐาเสสุ ปริปาจนลกฺขณํ เตโชธาตูติ ววตฺถเปตพฺพํฯ เตน อวินิภุตฺตํ วิตฺถมฺภนลกฺขณํ วาโยธาตูติฯ ถทฺธลกฺขณํ ปถวีธาตูติฯ อาพนฺธนลกฺขณํ อาโปธาตูติฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.150.360)">[w]</a><br>
-ฉสุ โกฏฺฐาเสสุ วิตฺถมฺภนลกฺขณํ วาโยธาตูติ ววตฺถเปตพฺพํฯ ตตฺเถว ถทฺธลกฺขณํ ปถวีธาตูติฯ อาพนฺธนลกฺขณํ อาโปธาตูติฯ ปริปาจนลกฺขณํ เตโชธาตูติฯ ตสฺเสวํ ววตฺถาปยโต ธาตุโย ปากฏา โหนฺติฯ ตา ปุนปฺปุนํ อาวชฺชโต มนสิกโรโต วุตฺตนเยเนว อุปจารสมาธิ อุปฺปชฺชติฯ[346] ยสฺส ปน เอวมฺปิ ภาวยโต กมฺมฏฺฐานํ น อิชฺฌติ, เตน สลกฺขณวิภตฺติโต ภาเวตพฺพํฯ กถํ? ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว เกสาทโย ปริคฺคเหตฺวา เกสมฺหิ ถทฺธลกฺขณํ ปถวีธาตูติ ววตฺถเปตพฺพํฯ ตตฺเถว อาพนฺธนลกฺขณํ อาโปธาตูติฯ ปริปาจนลกฺขณํ เตโชธาตูติฯ วิตฺถมฺภนลกฺขณํ วาโยธาตูติฯ เอวํ สพฺพโกฏฺฐาเสสุ เอเกกสฺมิํ โกฏฺฐาเส จตสฺโส จตสฺโส ธาตุโย ววตฺถเปตพฺพาฯ ตสฺเสวํ ววตฺถาปยโต ธาตุโย ปากฏา โหนฺติฯ ตา ปุนปฺปุนํ อาวชฺชโต มนสิกโรโต วุตฺตนเยเนว อุปจารสมาธิ อุปฺปชฺชติฯอปิจ โข ปน วจนตฺถโต, กลาปโต, จุณฺณโต, ลกฺขณาทิโต, สมุฏฺฐานโต, นานตฺเตกตฺตโต, วินิพฺโภคาวินิพฺโภคโต, สภาควิสภาคโต, อชฺฌตฺติกพาหิรวิเสสโต, สงฺคหโต, ปจฺจยโต, อสมนฺนาหารโต, ปจฺจยวิภาคโตติ อิเมหิปิ อากาเรหิ ธาตุโย มนสิกาตพฺพาฯ[347] ตตฺถ วจนตฺถโต มนสิกโรนฺเตน ปตฺถฏตฺตา ปถวีฯ อปฺโปติ อาปิยติ อปฺปายตีติ วา อาโปฯ เตชตีติ เตโชฯ วายตีติ วาโยฯ อวิเสเสน ปน สลกฺขณธารณโต ทุกฺขาทานโต ทุกฺขาธานโต จ ธาตูติฯ เอวํ วิเสสสามญฺญวเสน วจนตฺถโต มนสิกาตพฺพาฯ[348] กลาปโตติ ยา อยํ เกสา โลมาติอาทินา นเยน วีสติยา อากาเรหิ ปถวีธาตุ, ปิตฺตํ เสมฺหนฺติ จ อาทินา นเยน ทฺวาทสหากาเรหิ อาโปธาตุ นิทฺทิฏฺฐา, ตตฺถ ยสฺมา –
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.150.361)">[w]</a><br>
-วณฺโณ คนฺโธ รโส โอชา, จตสฺโส จาปิ ธาตุโย;อฏฺฐธมฺมสโมธานา, โหติ เกสาติ สมฺมุติ;เตสํเยว วินิพฺโภคา, นตฺถิ เกสาติ สมฺมุติฯตสฺมา เกสาปิ อฏฺฐธมฺมกลาปมตฺตเมวฯ ตถา โลมาทโยติฯ โย ปเนตฺถ กมฺมสมุฏฺฐาโน โกฏฺฐาโส, โส ชีวิตินฺทฺริเยน จ ภาเวน จ สทฺธิํ ทสธมฺมกลาโปปิ โหติฯ อุสฺสทวเสน ปน ปถวีธาตุ อาโปธาตูติ สงฺขํ คโตฯ เอวํ กลาปโต มนสิกาตพฺพาฯ[349] จุณฺณโตติ อิมสฺมิํ หิ สรีเร มชฺฌิเมน ปมาเณน ปริคฺคยฺหมานา ปรมาณุเภทสญฺจุณฺณา สุขุมรชภูตา ปถวีธาตุ โทณมตฺตา สิยาฯ สา ตโต อุปฑฺฒปฺปมาณาย อาโปธาตุยา สงฺคหิตา, เตโชธาตุยา อนุปาลิตา วาโยธาตุยา วิตฺถมฺภิตา น วิกิริยติ น วิทฺธํสิยติ, อวิกิริยมานา อวิทฺธํสิยมานา อเนกวิธํ อิตฺถิปุริสลิงฺคาทิภาววิกปฺปํ อุปคจฺฉติ, อณุถูลทีฆรสฺสถิรกถินาทิภาวญฺจ ปกาเสติฯยูสคตา อาพนฺธนาการภูตา ปเนตฺถ อาโปธาตุ ปถวีปติฏฺฐิตา เตชานุปาลิตา วาโยวิตฺถมฺภิตา น ปคฺฆรติ น ปริสฺสวติ, อปคฺฆรมานา อปริสฺสวมานา ปีณิตปีณิตภาวํ ทสฺเสติฯอสิตปีตาทิปาจกา เจตฺถ อุสุมาการภูตา อุณฺหตฺตลกฺขณา เตโชธาตุ ปถวีปติฏฺฐิตา อาโปสงฺคหิตา วาโยวิตฺถมฺภิตา อิมํ กายํ ปริปาเจติ, วณฺณสมฺปตฺติญฺจสฺส อาวหติฯ ตาย จ ปน ปริปาจิโต อยํ กาโย น ปูติภาวํ ทสฺเสติฯองฺคมงฺคานุสฏา เจตฺถ สมุทีรณวิตฺถมฺภนลกฺขณา วาโยธาตุ ปถวีปติฏฺฐิตา อาโปสงฺคหิตา เตชานุปาลิตา อิมํ กายํ วิตฺถมฺเภติฯ ตาย จ ปน วิตฺถมฺภิโต อยํ กาโย น ปริปตติ, อุชุกํ สณฺฐาติฯ อปราย วาโยธาตุยา สมพฺภาหโต คมนฏฺฐานนิสชฺชาสยนอิริยาปเถสุ วิญฺญตฺติํ ทสฺเสติ, สมิญฺเชติ, สมฺปสาเรติ, หตฺถปาทํ ลาเฬติฯ เอวเมตํ อิตฺถิปุริสาทิภาเวน พาลชนวญฺจนํ มายารูปสทิสํ ธาตุยนฺตํ ปวตฺตตีติ เอวํ จุณฺณโต มนสิกาตพฺพาฯ
 <hr>
@@ บรรทัด 120: / บรรทัด 102: @@
 [350] ลกฺขณาทิโตติ ปถวีธาตุ กิํ ลกฺขณา, กิํ รสา, กิํ ปจฺจุปฏฺฐานาติ เอวํ จตสฺโสปิ ธาตุโย อาวชฺเชตฺวา ปถวีธาตุ กกฺขฬตฺตลกฺขณา, ปติฏฺฐานรสา, สมฺปฏิจฺฉนปจฺจุปฏฺฐานาฯ อาโปธาตุ ปคฺฆรณลกฺขณา, พฺรูหนรสา, สงฺคหปจฺจุปฏฺฐานาฯ เตโชธาตุ อุณฺหตฺตลกฺขณา, ปริปาจนรสา, มทฺทวานุปฺปทานปจฺจุปฏฺฐานาฯ วาโยธาตุ วิตฺถมฺภนลกฺขณา, สมุทีรณรสาฯ อภินีหารปจฺจุปฏฺฐานาติ เอวํ ลกฺขณาทิโต มนสิกาตพฺพาฯ[351] สมุฏฺฐานโตติ เย อิเม ปถวีธาตุอาทีนํ วิตฺถารโต ทสฺสนวเสน เกสาทโย ทฺวาจตฺตาลีส โกฏฺฐาสา ทสฺสิตาฯ เตสุ อุทริยํ กรีสํ ปุพฺโพ มุตฺตนฺติ อิเม จตฺตาโร โกฏฺฐาสา อุตุสมุฏฺฐานาวฯ อสฺสุ เสโท เขโฬ สิงฺฆาณิกาติ อิเม จตฺตาโร อุตุจิตฺตสมุฏฺฐานาฯ อสิตาทิปริปาจโก เตโช กมฺมสมุฏฺฐาโนวฯ อสฺสาสปสฺสาสา จิตฺตสมุฏฺฐานาวฯ อวเสสา สพฺเพปิ จตุสมุฏฺฐานาติ เอวํ สมุฏฺฐานโต มนสิกาตพฺพาฯ[352] นานตฺเตกตฺตโตติ สพฺพาสมฺปิ ธาตูนํ สลกฺขณาทิโต นานตฺตํฯ อญฺญาเนว หิ ปถวีธาตุยา ลกฺขณรสปจฺจุปฏฺฐานานิฯ อญฺญานิ อาโปธาตุอาทีนํฯ เอวํ ลกฺขณาทิวเสน ปน กมฺมสมุฏฺฐานาทิวเสน จ นานตฺตภูตานมฺปิ เอตาสํ รูปมหาภูตธาตุธมฺมอนิจฺจาทิวเสน เอกตฺตํ โหติฯ สพฺพาปิ หิ ธาตุโย รุปฺปนลกฺขณํ อนตีตตฺตา รูปานิฯ มหนฺตปาตุภาวาทีหิ การเณหิ มหาภูตานิฯมหนฺตปาตุภาวาทีหีติ เอตา หิ ธาตุโย มหนฺตปาตุภาวโต, มหาภูตสามญฺญโต, มหาปริหารโต, มหาวิการโต, มหตฺตา ภูตตฺตา จาติ อิเมหิ การเณหิ มหาภูตานีติ วุจฺจนฺติฯตตฺถ มหนฺตปาตุภาวโตติ เอตานิ หิ อนุปาทินฺนสนฺตาเนปิ อุปาทินฺนสนฺตาเนปิ มหนฺตานิ ปาตุภูตานิฯ เตสํ อนุปาทินฺนสนฺตาเน –ทุเว สตสหสฺสานิ, จตฺตาริ นหุตานิ จ;เอตฺตกํ พหลตฺเตน, สงฺขาตายํ วสุนฺธราติฯ –อาทินา นเยน มหนฺตปาตุภาวตา พุทฺธานุสฺสตินิทฺเทเส วุตฺตาวฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.150.363)">[w]</a><br>
-อุปาทินฺนสนฺตาเนปิ มจฺฉกจฺฉปเทวทานวาทิสรีรวเสน มหนฺตาเนว ปาตุภูตานิฯ วุตฺตญฺเหตํ ‘‘สนฺติ, ภิกฺขเว, มหาสมุทฺเท โยชนสติกาปิ อตฺตภาวา’’ติอาทิฯมหาภูตสามญฺญโตติ เอตานิ หิ ยถา มายากาโร อมณิํเยว อุทกํ มณิํ กตฺวา ทสฺเสติ, อสุวณฺณํเยว เลฑฺฑุํ สุวณฺณํ กตฺวา ทสฺเสติฯยถา จ สยํ เนว ยกฺโข น ยกฺขี สมาโน ยกฺขภาวมฺปิ ยกฺขิภาวมฺปิ ทสฺเสติ, เอวเมว สยํ อนีลาเนว หุตฺวา นีลํ อุปาทารูปํ ทสฺเสนฺติ, อปีตานิ อโลหิตานิ อโนทาตาเนว หุตฺวา โอทาตํ อุปาทารูปํ ทสฺเสนฺตีติ มายาการมหาภูตสามญฺญโต มหาภูตานิฯยถา จ ยกฺขาทีนิ มหาภูตานิ ยํ คณฺหนฺติ, เนว เนสํ ตสฺส อนฺโต น พหิ ฐานํ อุปลพฺภติ, น จ ตํ นิสฺสาย น ติฏฺฐนฺติ, เอวเมว ตานิปิ เนว อญฺญมญฺญสฺส อนฺโต น พหิ ฐิตานิ หุตฺวา อุปลพฺภนฺติ, น จ อญฺญมญฺญํ นิสฺสาย น ติฏฺฐนฺตีติ อจินฺเตยฺยฏฺฐานตาย ยกฺขาทิมหาภูตสามญฺญโตปิ มหาภูตานิฯ ยถา จ ยกฺขินีสงฺขาตานิ มหาภูตานิ มนาเปหิ วณฺณสณฺฐานวิกฺเขเปหิ อตฺตโน ภยานกภาวํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา สตฺเต วญฺเจนฺติ, เอวเมว เอตานิปิ อิตฺถิปุริสสรีราทีสุ มนาเปน ฉวิวณฺเณน มนาเปน อตฺตโน องฺคปจฺจงฺคสณฺฐาเนน มนาเปน จ หตฺถปาทงฺคุลิภมุกวิกฺเขเปน อตฺตโน กกฺขฬตฺตาทิเภทํ สรสลกฺขณํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา พาลชนํ วญฺเจนฺติ, อตฺตโน สภาวํ ทฏฺฐุํ น เทนฺตีติ วญฺจกตฺเตน ยกฺขินีมหาภูตสามญฺญโตปิ มหาภูตานิฯมหาปริหารโตติ มหนฺเตหิ ปจฺจเยหิ ปริหริตพฺพโตฯ เอตานิ หิ ทิวเส ทิวเส อุปเนตพฺพตฺตา มหนฺเตหิ ฆาสจฺฉาทนาทีหิ ภูตานิ ปวตฺตานีติ มหาภูตานิฯ มหาปริหารานิ วา ภูตานีติปิ มหาภูตานิฯมหาวิการโตติ เอตานิ หิ อนุปาทินฺนานิปิ อุปาทินฺนานิปิ มหาวิการานิ โหนฺติฯ ตตฺถ อนุปาทินฺนานํ กปฺปวุฏฺฐาเน วิการมหตฺตํ ปากฏํ โหติฯ อุปาทินฺนานํ ธาตุกฺโขภกาเลฯ ตถา หิ –
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.150.364)">[w]</a><br>
-ภูมิโต วุฏฺฐิตา ยาว, พฺรหฺมโลกา วิธาวติ;อจฺจิ อจฺจิมโต โลเก, ฑยฺหมานมฺหิ เตชสาฯโกฏิสตสหสฺเสกํ, จกฺกวาฬํ วิลียติ;กุปิเตน ยทา โลโก, สลิเลน วินสฺสติฯโกฏิสตสหสฺเสกํ, จกฺกวาฬํ วิกีรติ;วาโยธาตุปฺปโกเปน, ยทา โลโก วินสฺสติฯปตฺถทฺโธ ภวติ กาโย, ทฏฺโฐ กฏฺฐมุเขน วา;ปถวีธาตุปฺปโกเปน, โหติ กฏฺฐมุเขว โสฯปูติโย ภวติ กาโย, ทฏฺโฐ ปูติมุเขน วา;อาโปธาตุปฺปโกเปน, โหติ ปูติมุเขว โสฯสนฺตตฺโต ภวติ กาโย, ทฏฺโฐ อคฺคิมุเขน วา;เตโชธาตุปฺปโกเปน, โหติ อคฺคิมุเขว โสฯสญฺฉินฺโน ภวติ กาโย, ทฏฺโฐ สตฺถมุเขน วา;วาโยธาตุปฺปโกเปน, โหติ สตฺถมุเขว โสฯอิติ มหาวิการานิ ภูตานีติ มหาภูตานิฯมหตฺตา ภูตตฺตา จาติ เอตานิ หิ มหนฺตานิ มหตา วายาเมน ปริคฺคเหตพฺพตฺตา ภูตานิ วิชฺชมานตฺตาติ มหตฺตา ภูตตฺตา จ มหาภูตานิฯเอวํ สพฺพาเปตา ธาตุโย มหนฺตปาตุภาวาทีหิ การเณหิ มหาภูตานิฯสลกฺขณธารณโต ปน ทุกฺขาทานโต จ ทุกฺขาธานโต จ สพฺพาปิ ธาตุลกฺขณํ อนตีตตฺตา ธาตุโยฯ สลกฺขณธารเณน จ อตฺตโน ขณานุรูปธารเณน จ ธมฺมาฯ ขยฏฺเฐน อนิจฺจาฯ ภยฏฺเฐน ทุกฺขาฯ อสารกฏฺเฐน อนตฺตาฯอิติ สพฺพาสมฺปิ รูปมหาภูตธาตุธมฺมอนิจฺจาทิวเสน เอกตฺตนฺติ เอวํ นานตฺเตกตฺตโต มนสิกาตพฺพาฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.150.365)">[w]</a><br>
-[353] วินิพฺโภคาวินิพฺโภคโตติ สหุปฺปนฺนาว เอตา เอเกกสฺมิํ สพฺพปริยนฺติเม สุทฺธฏฺฐกาทิกลาเปปิ ปเทเสน อวินิพฺภุตฺตาฯ ลกฺขเณน ปน วินิพฺภุตฺตาติ เอวํ วินิพฺโภคาวินิพฺโภคโต มนสิกาตพฺพาฯ[354] สภาควิสภาคโตติ เอวํ อวินิพฺภุตฺตาสุ จาปิ เอตาสุ ปุริมา ทฺเว ครุกตฺตา สภาคาฯ ตถา ปจฺฉิมา ลหุกตฺตาฯ ปุริมา ปน ปจฺฉิมาหิ ปจฺฉิมา จ ปุริมาหิ วิสภาคาติ เอวํ สภาควิสภาคโต มนสิกาตพฺพาฯ[355] อชฺฌตฺติกพาหิรวิเสสโตติ อชฺฌตฺติกา ธาตุโย วิญฺญาณวตฺถุวิญฺญตฺติอินฺทฺริยานํ นิสฺสยา โหนฺติ, สอิริยาปถา, จตุสมุฏฺฐานาฯ พาหิรา วุตฺตวิปรีตปฺปการาติ เอวํ อชฺฌตฺติกพาหิรวิเสสโต มนสิกาตพฺพาฯ[356] สงฺคหโตติ กมฺมสมุฏฺฐานา ปถวีธาตุ กมฺมสมุฏฺฐานาหิ อิตราหิ เอกสงฺคหา โหติ สมุฏฺฐานนานตฺตาภาวโต ฯ ตถา จิตฺตาทิสมุฏฺฐานา จิตฺตาทิสมุฏฺฐานาหีติ เอวํ สงฺคหโต มนสิกาตพฺพาฯ[357] ปจฺจยโตติ ปถวีธาตุ อาโปสงฺคหิตา เตโชอนุปาลิตา วาโยวิตฺถมฺภิตา ติณฺณํ มหาภูตานํ ปติฏฺฐา หุตฺวา ปจฺจโย โหติฯ อาโปธาตุ ปถวีปติฏฺฐิตา เตโชอนุปาลิตา วาโยวิตฺถมฺภิตา ติณฺณํ มหาภูตานํ อาพนฺธนํ หุตฺวา ปจฺจโย โหติฯ เตโชธาตุ ปถวีปติฏฺฐิตา อาโปสงฺคหิตา วาโยวิตฺถมฺภิตา ติณฺณํ มหาภูตานํ ปริปาจนํ หุตฺวา ปจฺจโย โหติฯ วาโยธาตุ ปถวีปติฏฺฐิตา อาโปสงฺคหิตา เตโชปริปาจิตา ติณฺณํ มหาภูตานํ วิตฺถมฺภนํ หุตฺวา ปจฺจโย โหตีติ เอวํ ปจฺจยโต มนสิกาตพฺพาฯ[358] อสมนฺนาหารโตติ ปถวีธาตุ เจตฺถ ‘‘อหํ ปถวีธาตู’’ติ วา, ‘‘ติณฺณํ มหาภูตานํ ปติฏฺฐา หุตฺวา ปจฺจโย โหมี’’ติ วา น ชานาติฯ อิตรานิปิ ตีณิ ‘‘อมฺหากํ ปถวีธาตุ ปติฏฺฐา หุตฺวา ปจฺจโย โหตี’’ติ น ชานนฺติฯ เอส นโย สพฺพตฺถาติ เอวํ อสมนฺนาหารโต มนสิกาตพฺพาฯ</li> <br><div align="left" class="BookHead"> <b>วิสุทฺธิมคฺค-๒,อฏฺฐกถา</b></div><li>
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.47)">[w]</a><br>
- สพฺพสงฺขารปริกฺขยา ปน สปฺปิเตลฌาปนคฺคิสิขา วิย ฉาริกมฺปิ อนวเสเสตฺวา นิพฺพายติฯ เหฏฺฐาอากาเสน สห อุปริอากาโส เอโก โหติ มหนฺธกาโรฯ[406] อถ ทีฆสฺส อทฺธุโน อจฺจเยน มหาเมโฆ อุฏฺฐหิตฺวา ปฐมํ สุขุมํ สุขุมํ วสฺสติ ฯ อนุปุพฺเพน กุมุทนาฬยฏฺฐิมุสลตาลกฺขนฺธาทิปฺปมาณาหิ ธาราหิ วสฺสนฺโต โกฏิสตสหสฺสจกฺกวาเฬสุ สพฺพํ ทฑฺฒฏฺฐานํ ปูเรตฺวา อนฺตรธายติฯ ตํ อุทกํ เหฏฺฐา จ ติริยญฺจ วาโต สมุฏฺฐหิตฺวา ฆนํ กโรติ ปริวฏุมํ ปทุมินิปตฺเต อุทกพินฺทุสทิสํฯ กถํ ตาว มหนฺตํ อุทกราสิํ ฆนํ กโรตีติ เจ? วิวรสมฺปทานโตฯ ตญฺหิสฺส ตมฺหิ ตมฺหิ วิวรํ เทติฯ ตํ เอวํ วาเตน สมฺปิณฺฑิยมานํ ฆนํ กริยมานํ ปริกฺขยมานํ อนุปุพฺเพน เหฏฺฐา โอตรติฯ โอติณฺเณ โอติณฺเณ อุทเก พฺรหฺมโลกฏฺฐาเน พฺรหฺมโลกา, อุปริ จตุกามาวจรเทวโลกฏฺฐาเน จ เทวโลกา ปาตุภวนฺติฯปุริมปถวิฏฺฐานํ โอติณฺเณ ปน พลววาตา อุปฺปชฺชนฺติฯ เต ตํ ปิหิตทฺวาเร ธมกรเณ ฐิตอุทกมิว นิรสฺสาสํ กตฺวา รุนฺธนฺติฯ มธุโรทกํ ปริกฺขยํ คจฺฉมานํ อุปริ รสปถวิํ สมุฏฺฐาเปติฯ สา วณฺณสมฺปนฺนา เจว โหติ คนฺธรสสมฺปนฺนา จ นิรุทกปายาสสฺส อุปริ ปฏลํ วิยฯตทา จ อาภสฺสรพฺรหฺมโลเก ปฐมตราภินิพฺพตฺตา สตฺตา อายุกฺขยา วา ปุญฺญกฺขยา วา ตโต จวิตฺวา อิธูปปชฺชนฺติฯ เต โหนฺติ สยํปภา อนฺตลิกฺขจราฯ เต อคฺคญฺญสุตฺเต (ที. นิ. 3.119) วุตฺตนเยน ตํ รสปถวิํ สายิตฺวา ตณฺหาภิภูตา อาลุปฺปการกํ ปริภุญฺชิตุํ อุปกฺกมนฺติฯ อถ เนสํ สยํปภา อนฺตรธายติ, อนฺธกาโร โหติฯ เต อนฺธการํ ทิสฺวา ภายนฺติฯตโต เนสํ ภยํ นาเสตฺวา สูรภาวํ ชนยนฺตํ ปริปุณฺณปณฺณาสโยชนํ สูริยมณฺฑลํ ปาตุภวติ, เต ตํ ทิสฺวา ‘‘อาโลกํ ปฏิลภิมฺหา’’ติ หฏฺฐตุฏฺฐา หุตฺวา ‘‘อมฺหากํ ภีตานํ ภยํ นาเสตฺวา สูรภาวํ ชนยนฺโต อุฏฺฐิโต, ตสฺมา ‘‘สูริโย โหตู’’ติ สูริโยตฺเววสฺส นามํ กโรนฺติฯ
 <hr>
@@ บรรทัด 333: / บรรทัด 291: @@
 <hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.115)">[w]</a><br>
- น หิ ตานิ ปุพฺเพ อุทยา กุโตจิ อาคจฺฉนฺติ, นปิ อุทฺธํ วยา กุหิญฺจิ คจฺฉนฺติ, อถ โข ปุพฺเพ อุทยา อปฺปฏิลทฺธสภาวานิ , อุทฺธํ วยา ปริภินฺนสภาวานิ, ปุพฺพนฺตาปรนฺตเวมชฺเฌ ปจฺจยายตฺตวุตฺติตาย อวสานิ ปวตฺตนฺติฯ ตสฺมา อนาคมนโต อนิคฺคมนโต จ ทฏฺฐพฺพานิฯ ตถา นิรีหกโต อพฺยาปารโต จฯ น หิ จกฺขุรูปาทีนํ เอวํ โหติ ‘‘อโห วต อมฺหากํ สามคฺคิยํ วิญฺญาณํ นาม อุปฺปชฺเชยฺยา’’ติ, น จ ตานิ วิญฺญาณุปฺปาทนตฺถํ ทฺวารภาเวน วตฺถุภาเวน อารมฺมณภาเวน วา อีหนฺติ, น พฺยาปารมาปชฺชนฺติ, อถ โข ธมฺมตาเวสา, ยํ จกฺขุรูปาทิสามคฺคิยํ จกฺขุวิญฺญาณาทีนิ สมฺภวนฺตีติฯ ตสฺมา นิรีหกโต อพฺยาปารโต จ ทฏฺฐพฺพานิฯ อปิจ อชฺฌตฺติกานิ สุญฺญคาโม วิย ทฏฺฐพฺพานิ, ธุวสุภสุขตฺตภาววิรหิตตฺตาฯ พาหิรานิ คามฆาตกโจรา วิย, อชฺฌตฺติกานํ อภิฆาตกตฺตาฯ วุตฺตญฺเหตํ ‘‘จกฺขุ, ภิกฺขเว, หญฺญติ มนาปามนาเปหิ รูเปหี’’ติ วิตฺถาโรฯ อปิจ อชฺฌตฺติกานิ ฉ ปาณกา วิย ทฏฺฐพฺพานิ, พาหิรานิ เตสํ โคจรา วิยาติฯ เอวเมตฺถ ทฏฺฐพฺพโต วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยฯอิทํ ตาว อายตนานํ วิตฺถารกถามุขํฯธาตุวิตฺถารกถา[517] ตทนนฺตรา ปน ธาตุโยติ อฏฺฐารส ธาตุโย – จกฺขุธาตุ, รูปธาตุ, จกฺขุวิญฺญาณธาตุ, โสตธาตุ, สทฺทธาตุ, โสตวิญฺญาณธาตุ, ฆานธาตุ, คนฺธธาตุ, ฆานวิญฺญาณธาตุ, ชิวฺหาธาตุ, รสธาตุ, ชิวฺหาวิญฺญาณธาตุ, กายธาตุ, โผฏฺฐพฺพธาตุ, กายวิญฺญาณธาตุ, มโนธาตุ, ธมฺมธาตุ, มโนวิญฺญาณธาตูติฯ ตตฺถ –อตฺถโต ลกฺขณาทีหิ, กม ตาวตฺวสงฺขโต;ปจฺจยา อถ ทฏฺฐพฺพา, เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโยฯตตฺถ อตฺถโตติ จกฺขตีติ จกฺขุฯ รูปยตีติ รูปํฯ จกฺขุสฺส วิญฺญาณํ จกฺขุวิญฺญาณนฺติ เอวมาทินา ตาว นเยน จกฺขาทีนํ วิเสสตฺถโต เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโยฯ อวิเสเสน ปน วิทหติ, ธียเต, วิธานํ, วิธียเต เอตาย, เอตฺถ วา ธียตีติ ธาตุฯ โลกิยา หิ ธาตุโย การณภาเวน ววตฺถิตา หุตฺวา สุวณฺณรชตาทิธาตุโย วิย สุวณฺณรชตาทิํ , อเนกปฺปการํ สํสารทุกฺขํ วิทหนฺติฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.116)">[w]</a><br>
- ภารหาเรหิ จ ภาโร วิย, สตฺเตหิ ธียนฺเต, ธาริยนฺตีติ อตฺโถฯ ทุกฺขวิธานมตฺตเมว เจสา, อวสวตฺตนโตฯ เอตาหิ จ กรณภูตาหิ สํสารทุกฺขํ สตฺเตหิ อนุวิธียติฯ ตถาวิหิตญฺจ ตํ เอตาสฺเวว ธียติ, ฐปิยตีติ อตฺโถฯ อิติ จกฺขาทีสุ เอเกโก ธมฺโม ยถาสมฺภวํ วิทหติ, ธียตีติอาทินา อตฺถวเสน ธาตูติ วุจฺจติฯ[518] อปิจ ยถา ติตฺถิยานํ อตฺตา นาม สภาวโต นตฺถิ, น เอวเมตา, เอตา ปน อตฺตโน สภาวํ ธาเรนฺตีติ ธาตุโยฯ ยถา โลเก วิจิตฺตา หริตาลมโนสิลาทโย เสลาวยวา ธาตุโยติ วุจฺจนฺติ, เอวเมตาปิ ธาตุโย วิย ธาตุโยฯ วิจิตฺตา เหเต ญาณเญยฺยาวยวาติฯ ยถา วา สรีรสงฺขาตสฺส สมุทายสฺส อวยวภูเตสุ รสโสณิตาทีสุ อญฺญมญฺญวิสภาคลกฺขณปริจฺฉินฺเนสุ ธาตุสมญฺญา, เอวเมเตสุปิ ปญฺจกฺขนฺธสงฺขาตสฺส อตฺตภาวสฺส อวยเวสุ ธาตุสมญฺญา เวทิตพฺพาฯ อญฺญมญฺญวิสภาคลกฺขณปริจฺฉินฺนา เหเต จกฺขาทโยติฯ อปิจ ธาตูติ นิชฺชีวมตฺตสฺเสเวตํ อธิวจนํฯ ตถา หิ ภควา ‘‘ฉ ธาตุโร อยํ ภิกฺขุ ปุริโส’’ติอาทีสุ (ม. นิ. 3.344) ชีวสญฺญาสมูหนนตฺถํ ธาตุเทสนํ อกาสีติฯตสฺมา ยถาวุตฺเตน อตฺเถน จกฺขุ จ ตํ ธาตุ จ จกฺขุธาตุ…เป.… มโนวิญฺญาณญฺจ ตํ ธาตุ จ มโนวิญฺญาณธาตูติฯ เอวํ ตาเวตฺถ อตฺถโต เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโยฯ[519] ลกฺขณาทิโตติ จกฺขาทีนํ ลกฺขณาทิโตเปตฺถ เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโยฯ ตานิ จ ปน เนสํ ลกฺขณาทีนิ ขนฺธนิทฺเทเส วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานิฯกมโตติ อิธาปิ ปุพฺเพ วุตฺเตสุ อุปฺปตฺติกฺกมาทีสุ เทสนากฺกโมว ยุชฺชติฯ โส จ ปนายํ เหตุผลานุปุพฺพววตฺถานวเสน วุตฺโตฯ จกฺขุธาตุ รูปธาตูติ อิทญฺหิ ทฺวยํ เหตุ, จกฺขุวิญฺญาณธาตูติ ผลํฯ เอวํ สพฺพตฺถฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.122)">[w]</a><br>
-. อินฺทฺริยสจฺจนิทฺเทโสอินฺทฺริยวิตฺถารกถา[525] ธาตูนํ อนนฺตรํ อุทฺทิฏฺฐานิ ปน อินฺทฺริยานีติ พาวีสตินฺทฺริยานิ – จกฺขุนฺทฺริยํ โสตินฺทฺริยํ ฆานินฺทฺริยํ ชิวฺหินฺทฺริยํ กายินฺทฺริยํ มนินฺทฺริยํ อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ สุขินฺทฺริยํ ทุกฺขินฺทฺริยํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ สทฺธินฺทฺริยํ วีริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยํ อญฺญินฺทฺริยํ อญฺญาตาวินฺทฺริยนฺติฯ ตตฺถ –อตฺถโต ลกฺขณาทีหิ, กมโต จ วิชานิยา;เภทาเภทา ตถา กิจฺจา, ภูมิโต จ วินิจฺฉยํฯตตฺถ จกฺขาทีนํ ตาว จกฺขตีติ จกฺขูติอาทินา นเยน อตฺโถ ปกาสิโตฯ ปจฺฉิเมสุ ปน ตีสุ ปฐมํ ปุพฺพภาเค อนญฺญาตํ อมตํ ปทํ จตุสจฺจธมฺมํ วา ชานิสฺสามีติ เอวํ ปฏิปนฺนสฺส อุปฺปชฺชนโต อินฺทฺริยฏฺฐสมฺภวโต จ อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยนฺติ วุตฺตํฯ ทุติยํ อาชานนโต อินฺทฺริยฏฺฐสมฺภวโต จ อญฺญินฺทฺริยํฯ ตติยํ อญฺญาตาวิโน จตูสุ สจฺเจสุ นิฏฺฐิตญฺญาณกิจฺจสฺส ขีณาสวสฺส อุปฺปชฺชนโต อินฺทฺริยฏฺฐสมฺภวโต จ อญฺญาตาวินฺทฺริยํฯโก ปน เนสํ อินฺทฺริยฏฺโฐ นามาติ? อินฺทลิงฺคฏฺโฐ อินฺทฺริยฏฺโฐฯ อินฺทเทสิตฏฺโฐ อินฺทฺริยฏฺโฐฯ อินฺททิฏฺฐฏฺโฐ อินฺทฺริยฏฺโฐฯ อินฺทสิฏฺฐฏฺโฐ อินฺทฺริยฏฺโฐฯ อินฺทชุฏฺฐฏฺโฐ อินฺทฺริยฏฺโฐฯ โส สพฺโพปิ อิธ ยถาโยคํ ยุชฺชติฯ ภควา หิ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ปรมิสฺสริยภาวโต อินฺโทฯ กุสลากุสลญฺจ กมฺมํ, กมฺเมสุ กสฺสจิ อิสฺสริยาภาวโตฯ เตเนเวตฺถ กมฺมสญฺชนิตานิ ตาว อินฺทฺริยานิ กุสลากุสลกมฺมํ อุลฺลิงฺเคนฺติฯ เตน จ สิฏฺฐานีติ อินฺทลิงฺคฏฺเฐน อินฺทสิฏฺฐฏฺเฐน จ อินฺทฺริยานิฯ สพฺพาเนว ปเนตานิ ภควตา ยถาภูตโต ปกาสิตานิ อภิสมฺพุทฺธานิ จาติ อินฺทเทสิตฏฺเฐน อินฺททิฏฺฐฏฺเฐน จ อินฺทฺริยานิฯ เตเนว ภควตา มุนินฺเทน กานิจิ โคจราเสวนาย กานิจิ ภาวนาเสวนาย เสวิตานีติ อินฺทชุฏฺฐฏฺเฐนาปิ อินฺทฺริยานิฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.123)">[w]</a><br>
-อปิจ อาธิปจฺจสงฺขาเตน อิสฺสริยฏฺเฐนาปิ เอตานิ อินฺทฺริยานิฯ จกฺขุวิญฺญาณาทิปฺปวตฺติยญฺหิ จกฺขาทีนํ สิทฺธํ อาธิปจฺจํ, ตสฺมิํ ติกฺเข ติกฺขตฺตา มนฺเท จ มนฺทตฺตาติฯ อยํ ตาเวตฺถ อตฺถโต วินิจฺฉโยฯลกฺขณาทีหีติ ลกฺขณรสปจฺจุปฏฺฐานปทฏฺฐาเนหิปิ จกฺขาทีนํ วินิจฺฉยํ วิชานิยาติ อตฺโถฯ ตานิ จ เนสํ ลกฺขณาทีนิ ขนฺธนิทฺเทเส วุตฺตาเนวฯ ปญฺญินฺทฺริยาทีนิ หิ จตฺตาริ อตฺถโต อโมโหเยวฯ เสสานิ ตตฺถ สรูเปเนว อาคตานิฯ[526] กมโตติ อยมฺปิ เทสนากฺกโมวฯ ตตฺถ อชฺฌตฺตธมฺเม ปริญฺญาย อริยภูมิปฏิลาโภ โหตีติ อตฺตภาวปริยาปนฺนานิ จกฺขุนฺทฺริยาทีนิ ปฐมํ เทสิตานิฯ โส ปน อตฺตภาโว ยํ ธมฺมํ อุปาทาย อิตฺถีติ วา ปุริโสติ วา สงฺขํ คจฺฉติ, อยํ โสติ นิทสฺสนตฺถํ ตโต อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยญฺจฯ โส ทุวิโธปิ ชีวิตินฺทฺริยปฏิพทฺธวุตฺตีติ ญาปนตฺถํ ตโต ชีวิตินฺทฺริยํฯ ยาว ตสฺส ปวตฺติ, ตาว เอเตสํ เวทยิตานํ อนิวตฺติฯ ยญฺจ กิญฺจิ เวทยิตํ, สพฺพํ ตํ ทุกฺขนฺติ ญาปนตฺถํ ตโต สุขินฺทฺริยาทีนิฯ ตํนิโรธตฺถํ ปน เอเต ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ปฏิปตฺติทสฺสนตฺถํ ตโต สทฺธาทีนิฯ อิมาย ปฏิปตฺติยา เอส ธมฺโม ปฐมํ อตฺตนิ ปาตุภวตีติ ปฏิปตฺติยา อโมฆภาวทสฺสนตฺถํ ตโต อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยํฯ ตสฺเสว ผลตฺตา ตโต อนนฺตรํ ภาเวตพฺพโต จ ตโต อญฺญินฺทฺริยํฯ ตโต ปรํ ภาวนาย อิมสฺส อธิคโม, อธิคเต จ ปน อิมสฺมิํ นตฺถิ กิญฺจิ อุตฺตริ กรณียนฺติ ญาปนตฺถํ อนฺเต ปรมสฺสาสภูตํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ เทสิตนฺติ อยเมตฺถ กโมฯเภทาเภทาติ ชีวิตินฺทฺริยสฺเสว เจตฺถ เภโทฯ ตญฺหิ รูปชีวิตินฺทฺริยํ อรูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ ทุวิธํ โหติฯ เสสานํ อเภโทติ เอวเมตฺถ เภทาเภทโต วินิจฺฉยํ วิชานิยาฯ[527] กิจฺจาติ กิํ อินฺทฺริยานํ กิจฺจนฺติ เจฯ จกฺขุนฺทฺริยสฺส ตาว ‘‘จกฺขายตนํ จกฺขุวิญฺญาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานญฺจ ธมฺมานํ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย’’ติ วจนโต ยํ ตํ อินฺทฺริยปจฺจยภาเวน สาเธตพฺพํ อตฺตโน ติกฺขมนฺทาทิภาเวน จกฺขุวิญฺญาณาทิธมฺมานํ ติกฺขมนฺทาทิสงฺขาตํ อตฺตาการานุวตฺตาปนํ, อิทํ กิจฺจํฯ เอวํ โสตฆานชิวฺหากายานํฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.125)">[w]</a><br>
-วิภาคโต นิพฺพจน, ลกฺขณาทิปฺปเภทโต;อตฺถตฺถุทฺธารโต เจว, อนูนาธิกโต ตถาฯกมโต ชาติอาทีนํ, นิจฺฉยา ญาณกิจฺจโต;อนฺโตคธานํ ปเภทา, อุปมาโต จตุกฺกโตฯสุญฺญเตกวิธาทีหิ, สภาควิสภาคโต;วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ, วิญฺญุนา สาสนกฺกเมฯตตฺถ วิภาคโตติ ทุกฺขาทีนํ หิ จตฺตาโร จตฺตาโร อตฺถา วิภตฺตา ตถา อวิตถา อนญฺญถา, เย ทุกฺขาทีนิ อภิสเมนฺเตหิ อภิสเมตพฺพาฯ ยถาห – ‘‘ทุกฺขสฺส ปีฬนฏฺโฐ สงฺขตฏฺโฐ สนฺตาปฏฺโฐ วิปริณามฏฺโฐ, อิเม จตฺตาโร ทุกฺขสฺส ทุกฺขฏฺฐา ตถา อวิตถา อนญฺญถาฯ สมุทยสฺส อายูหนฏฺโฐ นิทานฏฺโฐ สํโยคฏฺโฐ ปลิโพธฏฺโฐฯ นิโรธสฺส นิสฺสรณฏฺโฐ วิเวกฏฺโฐ อสงฺขตฏฺโฐ อมตฏฺโฐฯ มคฺคสฺส นิยฺยานฏฺโฐ เหตุฏฺโฐ ทสฺสนฏฺโฐ อธิปเตยฺยฏฺโฐฯ อิเม จตฺตาโร มคฺคสฺส มคฺคฏฺฐา ตถา อวิตถา อนญฺญถา’’ติ (ปฏิ. ม. 2.8)ฯ ตถา ‘‘ทุกฺขสฺส ปีฬนฏฺโฐ สงฺขตฏฺโฐ สนฺตาปฏฺโฐ วิปริณามฏฺโฐ อภิสมยฏฺโฐ’’ติ (ปฏิ. ม. 2.11) เอวมาทิฯ อิติ เอวํ วิภตฺตานํ จตุนฺนํ จตุนฺนํ อตฺถานํ วเสน ทุกฺขาทีนิ เวทิตพฺพานีติฯ อยํ ตาเวตฺถ วิภาคโต วินิจฺฉโยฯ[530] นิพฺพจนลกฺขณาทิปฺปเภทโตติ เอตฺถ ปน นิพฺพจนโต ตาว อิธ ทุ-อิติ อยํ สทฺโท กุจฺฉิเต ทิสฺสติฯ กุจฺฉิตํ หิ ปุตฺตํ ทุปฺปุตฺโตติ วทนฺติฯ ขํ-สทฺโท ปน ตุจฺเฉฯ ตุจฺฉํ หิ อากาสํ ‘‘ข’’นฺติ วุจฺจติฯ อิทญฺจ ปฐมสจฺจํ กุจฺฉิตํ อเนกอุปทฺทวาธิฏฺฐานโตฯ ตุจฺฉํ พาลชนปริกปฺปิตธุวสุภสุขตฺตภาววิรหิตโตฯ ตสฺมา กุจฺฉิตตฺตา ตุจฺฉตฺตา จ ทุกฺขนฺติ วุจฺจติฯสํ-อิติ จ อยํ สทฺโท ‘‘สมาคโม สเมต’’นฺติอาทีสุ (ที. นิ. 2.396; วิภ. 199) สํโยคํ ทีเปติฯ อุ-อิติ อยํ ‘‘อุปฺปนฺนํ อุทิต’’นฺติอาทีสุ (ธ. ส. 1; มหาว. 84) อุปฺปตฺติํฯ อย-สทฺโท การณํ ทีเปติฯ อิทญฺจาปิ ทุติยสจฺจํ อวเสสปจฺจยสมาโยเค สติ ทุกฺขสฺสุปฺปตฺติการณํฯ อิติ ทุกฺขสฺส สํโยเค อุปฺปตฺติการณตฺตา ทุกฺขสมุทยนฺติ วุจฺจติฯ
-<hr>
 <a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.126)">[w]</a><br>
@@ บรรทัด 438: / บรรทัด 367: @@
  ตสฺเสวํ วายมโต ตํสมฺปยุตฺโตว มิจฺฉาสติวินิทฺธุนโน เจตโส อสมฺโมโส สมฺมาสติ นามฯ สา อุปฏฺฐานลกฺขณา, อสมฺมุสฺสนรสา, มิจฺฉาสติปฺปหานปจฺจุปฏฺฐานาฯ เอวํ อนุตฺตราย สติยา สํรกฺขิยมานจิตฺตสฺส ตํสมฺปยุตฺตาว มิจฺฉาสมาธิวิทฺธํสิกา จิตฺเตกคฺคตา สมฺมาสมาธิ นามฯ โส อวิกฺเขปลกฺขโณ, สมาธานรโส, มิจฺฉาสมาธิปฺปหานปจฺจุปฏฺฐาโนติฯ อยํ ทุกฺขนิโรธคามินิปฏิปทานิทฺเทเส นโยฯ เอวเมตฺถ ชาติอาทีนํ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพฯ[563] ญาณกิจฺจโตติ สจฺจญาณสฺส กิจฺจโตปิ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพฯ ทุวิธํ หิ สจฺจญาณํ – อนุโพธญาณํ ปฏิเวธญาณญฺจฯ ตตฺถ อนุโพธญาณํ โลกิยํ อนุสฺสวาทิวเสน นิโรเธ มคฺเค จ ปวตฺตติฯ ปฏิเวธญาณํ โลกุตฺตรํ นิโรธมารมฺมณํ กตฺวา กิจฺจโต จตฺตาริ สจฺจานิ ปฏิวิชฺฌติฯ ยถาห – ‘‘โย, ภิกฺขเว, ทุกฺขํ ปสฺสติ, ทุกฺขสมุทยมฺปิ โส ปสฺสติ, ทุกฺขนิโรธมฺปิ ปสฺสติ, ทุกฺขนิโรธคามินิํ ปฏิปทมฺปิ ปสฺสตี’’ติ (สํ. นิ. 5.1100) สพฺพํ วตฺตพฺพํฯ ตํ ปนสฺส กิจฺจํ ญาณทสฺสนวิสุทฺธิยํ อาวิภวิสฺสติฯยํ ปเนตํ โลกิยํ, ตตฺถ ทุกฺขญาณํ ปริยุฏฺฐานาภิภววเสน ปวตฺตมานํ สกฺกายทิฏฺฐิํ นิวตฺเตติฯ สมุทยญาณํ อุจฺเฉททิฏฺฐิํฯ นิโรธญาณํ สสฺสตทิฏฺฐิํฯ มคฺคญาณํ อกิริยทิฏฺฐิํฯ ทุกฺขญาณํ วา ธุวสุภสุขตฺตภาววิรหิเตสุ ขนฺเธสุ ธุวสุภสุขตฺตภาวสญฺญาสงฺขาตํ ผเล วิปฺปฏิปตฺติํฯ สมุทยญาณํ อิสฺสรปธานกาลสภาวาทีหิ โลโก ปวตฺตตีติ อการเณ การณาภิมานปฺปวตฺตํ เหตุมฺหิ วิปฺปฏิปตฺติํฯ นิโรธญาณํ อรูปโลกโลกถูปิกาทีสุ อปวคฺคคาหภูตํ นิโรเธ วิปฺปฏิปตฺติํฯ มคฺคญาณํ กามสุขลฺลิกอตฺตกิลมถานุโยคปฺปเภเท อวิสุทฺธิมคฺเค วิสุทฺธิมคฺคคาหวเสน ปวตฺตํ อุปาเย วิปฺปฏิปตฺติํ นิวตฺเตติฯ เตเนตํ วุจฺจติ –‘‘โลเก โลกปฺปภเว, โลกตฺถคเม สิเว จ ตทุปาเย;สมฺมุยฺหติ ตาว นโร, น วิชานาติ ยาว สจฺจานี’’ติฯเอวเมตฺถ ญาณกิจฺจโตปิ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพฯ[564] อนฺโตคธานํ ปเภทาติ ทุกฺขสจฺจสฺมิํ หิ ฐเปตฺวา ตณฺหญฺเจว อนาสวธมฺเม จ เสสา สพฺพธมฺมา อนฺโตคธาฯ สมุทยสจฺเจ ฉตฺติํส ตณฺหาวิจริตานิฯ นิโรธสจฺจํ อสมฺมิสฺสํฯ มคฺคสจฺเจ สมฺมาทิฏฺฐิมุเขน วีมํสิทฺธิปาทปญฺญินฺทฺริยปญฺญาพลธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคานิฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.145)">[w]</a><br>
-นิโรโธปิ เอกวิโธ อสงฺขตธาตุภาวโตฯ ปริยาเยน ปน ทุวิโธ สอุปาทิเสสอนุปาทิเสสเภทโตฯ ติวิโธ ภวตฺตยวูปสมโตฯ จตุพฺพิโธ จตุมคฺคาธิคมนียโตฯ ปญฺจวิโธ ปญฺจาภินนฺทนวูปสมโตฯ ฉพฺพิโธ ฉตณฺหากายกฺขยเภทโตฯมคฺโคปิ เอกวิโธ ภาเวตพฺพโตฯ ทุวิโธ สมถวิปสฺสนาเภทโต, ทสฺสนภาวนาเภทโต วาฯ ติวิโธ ขนฺธตฺตยเภทโตฯ อยญฺหิ สปฺปเทสตฺตา นครํ วิย รชฺเชน นิปฺปเทเสหิ ตีหิ ขนฺเธหิ สงฺคหิโตฯ ยถาห –‘‘น โข, อาวุโส วิสาข, อริเยน อฏฺฐงฺคิเกน มคฺเคน ตโย ขนฺธา สงฺคหิตา, ตีหิ จ โข, อาวุโส วิสาข, ขนฺเธหิ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค สงฺคหิโตฯ ยา จาวุโส วิสาข, สมฺมาวาจา, โย จ สมฺมากมฺมนฺโต, โย จ สมฺมาอาชีโว, อิเม ธมฺมา สีลกฺขนฺเธ สงฺคหิตาฯ โย จ สมฺมาวายาโม, ยา จ สมฺมาสติ, โย จ สมฺมาสมาธิ, อิเม ธมฺมา สมาธิกฺขนฺเธ สงฺคหิตาฯ ยา จ สมฺมาทิฏฺฐิ, โย จ สมฺมาสงฺกปฺโป, อิเม ธมฺมา ปญฺญากฺขนฺเธ สงฺคหิตา’’ติ (ม. นิ. 1.462)ฯเอตฺถ หิ สมฺมาวาจาทโย ตโย สีลเมว, ตสฺมา เต สชาติโต สีลกฺขนฺเธน สงฺคหิตาฯ กิญฺจาปิ หิ ปาฬิยํ สีลกฺขนฺเธติ ภุมฺเมน นิทฺเทโส กโต, อตฺโถ ปน กรณวเสเนว เวทิตพฺโพฯ สมฺมาวายามาทีสุ ปน ตีสุ สมาธิ อตฺตโน ธมฺมตาย อารมฺมเณ เอกคฺคภาเวน อปฺเปตุํ น สกฺโกติ, วีริเย ปน ปคฺคหกิจฺจํ สาเธนฺเต สติยา จ อปิลาปนกิจฺจํ สาเธนฺติยา ลทฺธุปกาโร หุตฺวา สกฺโกติฯตตฺรายํ อุปมา – ยถา หิ นกฺขตฺตํ กีฬิสฺสามาติ อุยฺยานํ ปวิฏฺเฐสุ ตีสุ สหาเยสุ เอโก สุปุปฺผิตํ จมฺปกรุกฺขํ ทิสฺวา หตฺถํ อุกฺขิปิตฺวา คเหตุมฺปิ น สกฺกุเณยฺยฯ อถสฺส ทุติโย โอนมิตฺวา ปิฏฺฐิํ ทเทยฺย, โส ตสฺส ปิฏฺฐิยํ ฐตฺวาปิ กมฺปมาโน คเหตุํ น สกฺกุเณยฺยฯ อถสฺส อิตโร อํสกูฏํ อุปนาเมยฺยฯ โส เอกสฺส ปิฏฺฐิยํ ฐตฺวา เอกสฺส อํสกูฏํ โอลุพฺภ ยถารุจิ ปุปฺผานิ โอจินิตฺวา ปิฬนฺธิตฺวา นกฺขตฺตํ กีเฬยฺยฯ เอวํสมฺปทมิทํ ทฏฺฐพฺพํฯ
 <hr>
@@ บรรทัด 453: / บรรทัด 376: @@
 <hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.147)">[w]</a><br>
-[569] สภาควิสภาคโตติ สพฺพาเนว สจฺจานิ อญฺญมญฺญํ สภาคานิ อวิตถโต อตฺตสุญฺญโต ทุกฺกรปฏิเวธโต จฯ ยถาห –‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, อานนฺท, กตมํ นุ โข ทุกฺกรตรํ วา ทุรภิสมฺภวตรํ วา, โย วา ทูรโตว สุขุเมน ตาฬจฺฉิคฺคเฬน อสนํ อติปาเตยฺย โปงฺขานุโปงฺขํ อวิราธิตํ, โย วา สตธา ภินฺนสฺส วาลสฺส โกฏิยา โกฏิํ ปฏิวิชฺเฌยฺยาติ? เอตเทว, ภนฺเต, ทุกฺกรตรญฺเจว ทุรภิสมฺภวตรญฺจ, โย วา สตธา ภินฺนสฺส วาลสฺส โกฏิยา โกฏิํ ปฏิวิชฺเฌยฺยาติฯ ตโต โข เต, อานนฺท, ทุปฺปฏิวิชฺฌตรํ ปฏิวิชฺฌนฺติฯ เย อิทํ ทุกฺขนฺติ ยถาภูตํ ปฏิวิชฺฌนฺติ…เป.… อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทาติ ยถาภูตํ ปฏิวิชฺฌนฺตี’’ติ (สํ. นิ. 5.1115)ฯวิสภาคานิ สลกฺขณววตฺถานโตฯ ปุริมานิ จ ทฺเว สภาคานิ ทุรวคาหตฺเถน คมฺภีรตฺตา โลกิยตฺตา สาสวตฺตา จฯ วิสภาคานิ ผลเหตุเภทโต ปริญฺเญยฺยปฺปหาตพฺพโต จฯ ปจฺฉิมานิปิ ทฺเว สภาคานิ คมฺภีรตฺเตน ทุรวคาหตฺตา โลกุตฺตรตฺตา อนาสวตฺตา จฯ วิสภาคานิ วิสยวิสยีเภทโต สจฺฉิกาตพฺพภาเวตพฺพโต จฯ ปฐมตติยานิ จาปิ สภาคานิ ผลาปเทสโตฯ วิสภาคานิ สงฺขตาสงฺขตโตฯ ทุติยจตุตฺถานิ จาปิ สภาคานิ เหตุอปเทสโตฯ วิสภาคานิ เอกนฺตกุสลากุสลโตฯ ปฐมจตุตฺถานิ จาปิ สภาคานิ สงฺขตโตฯ วิสภาคานิ โลกิยโลกุตฺตรโตฯ ทุติยตติยานิ จาปิ สภาคานิ เนวเสกฺขานาเสกฺขภาวโตฯ วิสภาคานิ สารมฺมณานารมฺมณโตฯอิติ เอวํ ปกาเรหิ, นเยหิ จ วิจกฺขโณ;วิชญฺญา อริยสจฺจานํ, สภาควิสภาคตนฺติฯอิติ สาธุชนปาโมชฺชตฺถาย กเต วิสุทฺธิมคฺเคปญฺญาภาวนาธิกาเรอินฺทฺริยสจฺจนิทฺเทโส นามโสฬสโม ปริจฺเฉโทฯ
-<hr>
 <a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.149)">[w]</a><br>
  กถมิทํ ชานิตพฺพนฺติ เจ? ภควโต วจเนนฯ ภควตา หิ ปฏิจฺจสมุปฺปาทปฏิจฺจสมุปฺปนฺนธมฺมเทสนาสุตฺเต –‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจสมุปฺปาโท? ชาติปจฺจยา, ภิกฺขเว, ชรามรณํ, อุปฺปาทา วา ตถาคตานํ อนุปฺปาทา วา ตถาคตานํ ฐิตาว สา ธาตุ ธมฺมฏฺฐิตตา ธมฺมนิยามตา อิทปฺปจฺจยตาฯ ตํ ตถาคโต อภิสมฺพุชฺฌติ อภิสเมติ, อภิสมฺพุชฺฌิตฺวา อภิสเมตฺวา อาจิกฺขติ เทเสติ ปญฺญเปติ ปฏฺฐเปติ วิวรติ วิภชติ อุตฺตานีกโรติ, ปสฺสถาติ จาหฯ ชาติปจฺจยา, ภิกฺขเว, ชรามรณํฯ ภวปจฺจยา, ภิกฺขเว, ชาติ…เป.… อวิชฺชาปจฺจยา, ภิกฺขเว, สงฺขารา อุปฺปาทา วา ตถาคตานํ…เป.… อุตฺตานีกโรติ ปสฺสถาติ จาหฯ อวิชฺชาปจฺจยา, ภิกฺขเว, สงฺขาราฯ อิติ โข, ภิกฺขเว, ยา ตตฺร ตถตา อวิตถตา อนญฺญถตา อิทปฺปจฺจยตาฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจสมุปฺปาโท’’ติ (สํ. นิ. 2.20)ฯ[572] เอวํ ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ เทเสนฺเตน ตถตาทีหิ เววจเนหิ ปจฺจยธมฺมาว ปฏิจฺจสมุปฺปาโทติ วุตฺตาฯ ตสฺมา ชรามรณาทีนํ ธมฺมานํ ปจฺจยลกฺขโณ ปฏิจฺจสมุปฺปาโท, ทุกฺขานุพนฺธนรโส, กุมฺมคฺคปจฺจุปฏฺฐาโนติ เวทิตพฺโพฯโส ปนายํ เตหิ เตหิ ปจฺจเยหิ อนูนาธิเกเหว ตสฺส ตสฺส ธมฺมสฺส สมฺภวโต ตถตาติ, สามคฺคิํ อุปคเตสุ ปจฺจเยสุ มุหุตฺตมฺปิ ตโต นิพฺพตฺตธมฺมานํ อสมฺภวาภาวโต อวิตถตาติ, อญฺญธมฺมปจฺจเยหิ อญฺญธมฺมานุปฺปตฺติโต อนญฺญถตาติ, ยถาวุตฺตานํ เอเตสํ ชรามรณาทีนํ ปจฺจยโต วา ปจฺจยสมูหโต วา อิทปฺปจฺจยตาติ วุตฺโตฯ[573] ตตฺรายํ วจนตฺโถ, อิเมสํ ปจฺจยา อิทปฺปจฺจยาฯ อิทปฺปจฺจยา เอว อิทปฺปจฺจยตาฯ อิทปฺปจฺจยานํ วา สมูโห อิทปฺปจฺจยตาฯ ลกฺขณํ ปเนตฺถ สทฺทสตฺถโต ปริเยสิตพฺพํฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.154)">[w]</a><br>
-วตฺตุกาโม อหํ อชฺช, ปจฺจยาการวณฺณนํ;ปติฏฺฐํ นาธิคจฺฉามิ, อชฺโฌคาฬฺโหว สาครํฯสาสนํ ปนิทํ นานา, เทสนานยมณฺฑิตํ;ปุพฺพาจริยมคฺโค จ, อพฺโพจฺฉินฺโน ปวตฺตติฯยสฺมา ตสฺมา ตทุภยํ, สนฺนิสฺสายตฺถวณฺณนํ;อารภิสฺสามิ เอตสฺส, ตํ สุณาถ สมาหิตาฯวุตฺตญฺเหตํ ปุพฺพาจริเยหิ –‘‘โย โกจิ มํ อฏฺฐิกตฺวา สุเณยฺย,ลเภถ ปุพฺพาปริยํ วิเสสํ;ลทฺธาน ปุพฺพาปริยํ วิเสสํ,อทสฺสนํ มจฺจุราชสฺส คจฺเฉ’’ติฯ[582] อิติ อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาราติอาทีสุ หิ อาทิโตเยว ตาว,เทสนาเภทโต อตฺถ, ลกฺขเณกวิธาทิโตฯ องฺคานญฺจ ววตฺถานา, วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยฯตตฺถ เทสนาเภทโตติ ภควโต หิ วลฺลิหารกานํ จตุนฺนํ ปุริสานํ วลฺลิคหณํ วิย อาทิโต วา มชฺฌโต วา ปฏฺฐาย ยาว ปริโยสานํ, ตถา ปริโยสานโต วา มชฺฌโต วา ปฏฺฐาย ยาว อาทีติ จตุพฺพิธา ปฏิจฺจสมุปฺปาทเทสนาฯยถา หิ วลฺลิหารเกสุ จตูสุ ปุริเสสุ เอโก วลฺลิยา มูลเมว ปฐมํ ปสฺสติ, โส ตํ มูเล เฉตฺวา สพฺพํ อากฑฺฒิตฺวา อาทาย กมฺเม อุปเนติ, เอวํ ภควา ‘‘อิติ โข, ภิกฺขเว, อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา…เป.… ชาติปจฺจยา ชรามรณ’’นฺติ (ม. นิ. 1.402; สํ. นิ. 2.2) อาทิโต ปฏฺฐาย ยาว ปริโยสานาปิ ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ เทเสติฯ
 <hr>
@@ บรรทัด 522: / บรรทัด 434: @@
 ตตฺถ ยสฺมา น ชาติโต ชรามรณํ น โหติ, น จ ชาติํ วินา อญฺญโต โหติ, อิตฺถญฺจ ชาติโต สมุทาคจฺฉตีติ เอวํ ชาติปจฺจยสมุทาคตฏฺฐสฺส ทุรวโพธนียโต ชรามรณสฺส ชาติปจฺจยสมฺภูตสมุทาคตฏฺโฐ คมฺภีโรฯ ตถา ชาติยา ภวปจฺจย…เป.… สงฺขารานํ อวิชฺชาปจฺจยสมฺภูตสมุทาคตฏฺโฐ คมฺภีโรฯ ตสฺมา อิทํ ภวจกฺกํ อตฺถคมฺภีรนฺติ อยํ ตาเวตฺถ อตฺถคมฺภีรตาฯ เหตุผลญฺหิ อตฺโถติ วุจฺจติฯ ยถาห – ‘‘เหตุผเล ญาณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา’’ติ (วิภ. 720)ฯยสฺมา ปน เยนากาเรน ยทวตฺถา จ อวิชฺชา เตสํ เตสํ สงฺขารานํ ปจฺจโย โหติ, ตสฺส ทุรวโพธนียโต อวิชฺชาย สงฺขารานํ ปจฺจยฏฺโฐ คมฺภีโรฯ ตถา สงฺขารานํ…เป.… ชาติยา ชรามรณสฺส ปจฺจยฏฺโฐ คมฺภีโร, ตสฺมา อิทํ ภวจกฺกํ ธมฺมคมฺภีรนฺติ อยเมตฺถ ธมฺมคมฺภีรตาฯ เหตุโน หิ ธมฺโมติ นามํฯ ยถาห – ‘‘เหตุมฺหิ ญาณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา’’ติ (วิภ. 720)ฯยสฺมา จสฺส เตน เตน การเณน ตถา ตถา ปวตฺเตตพฺพตฺตา เทสนาปิ คมฺภีรา, น ตตฺถ สพฺพญฺญุตญฺญาณโต อญฺญํ ญาณํ ปติฏฺฐํ ลภติฯ ตถาเหตํ กตฺถจิ สุตฺเต อนุโลมโต, กตฺถจิ ปฏิโลมโต, กตฺถจิ อนุโลมปฏิโลมโต, กตฺถจิ เวมชฺฌโต ปฏฺฐาย อนุโลมโต วา ปฏิโลมโต วา, กตฺถจิ ติสนฺธิจตุสงฺเขปํ, กตฺถจิ ทฺวิสนฺธิติสงฺเขปํ, กตฺถจิ เอกสนฺธิทฺวิสงฺเขปํ เทสิตํ, ตสฺมา อิทํ ภวจกฺกํ เทสนาคมฺภีรนฺติ อยํ เทสนาคมฺภีรตาฯยสฺมา เจตฺถ โย โส อวิชฺชาทีนํ สภาโว, เยน ปฏิวิทฺเธน อวิชฺชาทโย สมฺมา สลกฺขณโต ปฏิวิทฺธา โหนฺติ, โส ทุปฺปริโยคาหตฺตา คมฺภีโร, ตสฺมา อิทํ ภวจกฺกํ ปฏิเวธคมฺภีรํฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.220)">[w]</a><br>
- ตถา เหตฺถ อวิชฺชาย อญฺญาณาทสฺสนสจฺจาสมฺปฏิเวธฏฺโฐ คมฺภีโร, สงฺขารานํ อภิสงฺขรณายูหนสราควิราคฏฺโฐ, วิญฺญาณสฺส สุญฺญตอพฺยาปารอสงฺกนฺติปฏิสนฺธิปาตุภาวฏฺโฐ, นามรูปสฺส เอกุปฺปาทวินิพฺโภคาวินิพฺโภคนมนรุปฺปนฏฺโฐ, สฬายตนสฺส อธิปติโลกทฺวารเขตฺตวิสยิภาวฏฺโฐ, ผสฺสสฺส ผุสนสงฺฆฏฺฏนสงฺคติสนฺนิปาตฏฺโฐ , เวทนาย อารมฺมณรสานุภวนสุขทุกฺขมชฺฌตฺตภาวนิชฺชีวเวทยิตฏฺโฐฯ ตณฺหาย อภินนฺทิตชฺโฌสานสริตาลตานทีตณฺหาสมุทฺททุปฺปูรฏฺโฐ, อุปาทานสฺส อาทานคฺคหณาภินิเวสปรามาสทุรติกฺกมฏฺโฐ, ภวสฺส อายูหนาภิสงฺขรณโยนิคติฐิตินิวาเสสุขิปนฏฺโฐ, ชาติยา ชาติ สญฺชาติ โอกฺกนฺติ นิพฺพตฺติ ปาตุภาวฏฺโฐ, ชรามรณสฺส ขยวยเภทวิปริณามฏฺโฐ คมฺภีโรติ อยเมตฺถ ปฏิเวธคมฺภีรตาฯ[660] ยสฺมา ปเนตฺถ เอกตฺตนโย, นานตฺตนโย, อพฺยาปารนโย, เอวํธมฺมตานโยติ จตฺตาโร อตฺถนยา โหนฺติ, ตสฺมา นยเภทโตเปตํ ภวจกฺกํ วิญฺญาตพฺพํ ยถารหํฯตตฺถ อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา, สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณนฺติ เอวํ พีชสฺส องฺกุราทิภาเวน รุกฺขภาวปฺปตฺติ วิย สนฺตานานุปจฺเฉโท เอกตฺตนโย นามฯ ยํ สมฺมา ปสฺสนฺโต เหตุผลสมฺพนฺเธน สนฺตานสฺส อนุปจฺเฉทาวโพธโต อุจฺเฉททิฏฺฐิํ ปชหติฯ มิจฺฉา ปสฺสนฺโต เหตุผลสมฺพนฺเธน ปวตฺตมานสฺส สนฺตานานุปจฺเฉทสฺส เอกตฺตคหณโต สสฺสตทิฏฺฐิํ อุปาทิยติฯอวิชฺชาทีนํ ปน ยถาสกํลกฺขณววตฺถานํ นานตฺตนโย นามฯ ยํ สมฺมา ปสฺสนฺโต นวนวานํ อุปฺปาททสฺสนโต สสฺสตทิฏฺฐิํ ปชหติฯ มิจฺฉา ปสฺสนฺโต เอกสนฺตานปติตสฺส ภินฺนสนฺตานสฺเสว นานตฺตคฺคหณโต อุจฺเฉททิฏฺฐิํ อุปาทิยติฯอวิชฺชาย สงฺขารา มยา อุปฺปาเทตพฺพา, สงฺขารานํ วา วิญฺญาณํ อมฺเหหีติ เอวมาทิพฺยาปาราภาโว อพฺยาปารนโย นามฯ ยํ สมฺมา ปสฺสนฺโต การกสฺส อภาวาวโพธโต อตฺตทิฏฺฐิํ ปชหติฯ มิจฺฉา ปสฺสนฺโต โย อสติปิ พฺยาปาเร อวิชฺชาทีนํ สภาวนิยมสิทฺโธ เหตุภาโว, ตสฺส อคฺคหณโต อกิริยทิฏฺฐิํ อุปาทิยติฯอวิชฺชาทีหิ ปน การเณหิ สงฺขาราทีนํเยว สมฺภโว ขีราทีหิ ทธิอาทีนํ วิย, น อญฺเญสนฺติ อยํ เอวํธมฺมตานโย นามฯ ยํ สมฺมา ปสฺสนฺโต ปจฺจยานุรูปโต ผลาวโพธา อเหตุกทิฏฺฐิํ อกิริยทิฏฺฐิญฺจ ปชหติฯ
 <hr>
@@ บรรทัด 558: / บรรทัด 464: @@
 . มคฺคามคฺคญาณทสฺสนวิสุทฺธินิทฺเทโสสมฺมสนญาณกถา[692] อยํ มคฺโค, อยํ น มคฺโคติ เอวํ มคฺคญฺจ อมคฺคญฺจ ญตฺวา ฐิตํ ญาณํ ปน มคฺคามคฺคญาณทสฺสนวิสุทฺธิ นามฯตํ สมฺปาเทตุกาเมน กลาปสมฺมสนสงฺขาตาย นยวิปสฺสนาย ตาว โยโค กรณีโยฯ กสฺมา? อารทฺธวิปสฺสกสฺส โอภาสาทิสมฺภเว มคฺคามคฺคญาณสมฺภวโตฯ อารทฺธวิปสฺสกสฺส หิ โอภาสาทีสุ สมฺภูเตสุ มคฺคามคฺคญาณํ โหติ, วิปสฺสนาย จ กลาปสมฺมสนํ อาทิฯ ตสฺมา เอตํ กงฺขาวิตรณานนฺตรํ อุทฺทิฏฺฐํฯ อปิจ ยสฺมา ตีรณปริญฺญาย วตฺตมานาย มคฺคามคฺคญาณํ อุปฺปชฺชติ, ตีรณปริญฺญา จ ญาตปริญฺญานนฺตรา, ตสฺมาปิ ตํ มคฺคามคฺคญาณทสฺสนวิสุทฺธิํ สมฺปาเทตุกาเมน กลาปสมฺมสเน ตาว โยโค กาตพฺโพฯ[693] ตตฺรายํ วินิจฺฉโย – ติสฺโส หิ โลกิยปริญฺญา ญาตปริญฺญา ตีรณปริญฺญา ปหานปริญฺญา จฯ ยา สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘อภิญฺญาปญฺญา ญาตฏฺเฐ ญาณํฯ ปริญฺญาปญฺญา ตีรณฏฺเฐ ญาณํฯ ปหานปญฺญา ปริจฺจาคฏฺเฐ ญาณ’’นฺติ (ปฏิ. ม. 1.75)ฯ ตตฺถ ‘‘รุปฺปนลกฺขณํ รูปํ, เวทยิตลกฺขณา เวทนา’’ติ เอวํ เตสํ เตสํ ธมฺมานํ ปจฺจตฺตลกฺขณสลฺลกฺขณวเสน ปวตฺตา ปญฺญา ญาตปริญฺญา นามฯ ‘‘รูปํ อนิจฺจํ, เวทนา อนิจฺจา’’ติอาทินา นเยน เตสํเยว ธมฺมานํ สามญฺญลกฺขณํ อาโรเปตฺวา ปวตฺตา ลกฺขณารมฺมณิกวิปสฺสนา ปญฺญา ตีรณปริญฺญา นามฯ เตสุเยว ปน ธมฺเมสุ นิจฺจสญฺญาทิปชหนวเสน ปวตฺตา ลกฺขณารมฺมณิกวิปสฺสนา ปญฺญา ปหานปริญฺญา นามฯตตฺถ สงฺขารปริจฺเฉทโต ปฏฺฐาย ยาว ปจฺจยปริคฺคหา ญาตปริญฺญาย ภูมิฯ เอตสฺมิํ หิ อนฺตเร ธมฺมานํ ปจฺจตฺตลกฺขณปฏิเวธสฺเสว อาธิปจฺจํ โหติฯ กลาปสมฺมสนโต ปน ปฏฺฐาย ยาว อุทยพฺพยานุปสฺสนา ตีรณปริญฺญาย ภูมิฯ เอตสฺมิํ หิ อนฺตเร สามญฺญลกฺขณปฏิเวธสฺเสว อาธิปจฺจํ โหติฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.253)">[w]</a><br>
- ตโต ตเทว รูปํ ววตฺถาปยมานา กิริยาเหตุกมโนวิญฺญาณธาตุ อุเปกฺขาสหคตา ฯ ตโต ปรํ กามาวจรกุสลากุสลกิริยจิตฺเตสุ เอกํ วา อุเปกฺขาสหคตาเหตุกํ จิตฺตํ ปญฺจ สตฺต วา ชวนานิฯ ตโต กามาวจรสตฺตานํ เอกาทสสุ ตทารมฺมณจิตฺเตสุ ชวนานุรูปํ ยํกิญฺจิ ตทารมฺมณนฺติฯ เอส นโย เสสทฺวาเรสุปิฯ มโนทฺวาเร ปน มหคฺคตจิตฺตานิปิ อุปฺปชฺชนฺตีติฯ เอวํ ฉสุ ทฺวาเรสุ อรูปสฺส นิพฺพตฺติ ปสฺสิตพฺพาฯ เอวญฺหิ อรูปสฺส นิพฺพตฺติํ ปสฺสนฺโต กาเลน อรูปํ สมฺมสติ นามฯเอวํ กาเลน รูปํ กาเลน อรูปํ สมฺมสิตฺวาปิ ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา อนุกฺกเมน ปฏิปชฺชมาโน เอโก ปญฺญาภาวนํ สมฺปาเทติฯรูปสตฺตกสมฺมสนกถา[706] อปโร รูปสตฺตกอรูปสตฺตกวเสน ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา สงฺขาเร สมฺมสติฯ ตตฺถ อาทานนิกฺเขปนโต, วโยวุฑฺฒตฺถงฺคมโต, อาหารมยโต, อุตุมยโต, กมฺมชโต, จิตฺตสมุฏฺฐานโต, ธมฺมตารูปโตติ อิเมหิ อากาเรหิ อาโรเปตฺวา สมฺมสนฺโต รูปสตฺตกวเสน อาโรเปตฺวา สมฺมสติ นามฯ เตนาหุ โปราณา –‘‘อาทานนิกฺเขปนโต, วโยวุฑฺฒตฺถคามิโต;อาหารโต จ อุตุโต, กมฺมโต จาปิ จิตฺตโต;ธมฺมตารูปโต สตฺต, วิตฺถาเรน วิปสฺสตี’’ติฯตตฺถ อาทานนฺติ ปฏิสนฺธิฯ นิกฺเขปนนฺติ จุติฯ อิติ โยคาวจโร อิเมหิ อาทานนิกฺเขเปหิ เอกํ วสฺสสตํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา สงฺขาเรสุ ติลกฺขณํ อาโรเปติฯ กถํ? เอตฺถนฺตเร สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจาฯ กสฺมา? อุปฺปาทวยวตฺติโต, วิปริณามโต, ตาวกาลิกโต, นิจฺจปฏิกฺเขปโต จฯ ยสฺมา ปน อุปฺปนฺนา สงฺขารา ฐิติํ ปาปุณนฺติ, ฐิติยํ ชราย กิลมนฺติ, ชรํ ปตฺวา อวสฺสํ ภิชฺชนฺติ, ตสฺมา อภิณฺหสมฺปฏิปีฬนโต, ทุกฺขมโต ทุกฺขวตฺถุโต, สุขปฏิกฺเขปโต จ ทุกฺขาฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.254)">[w]</a><br>
- ยสฺมา จ ‘‘อุปฺปนฺนา สงฺขารา ฐิติํ มา ปาปุณนฺตุ, ฐานปฺปตฺตา มา ชีรนฺตุ, ชรปฺปตฺตา มา ภิชฺชนฺตู’’ติ อิเมสุ ตีสุ ฐาเนสุ กสฺสจิ วสวตฺติภาโว นตฺถิ, สุญฺญา เตน วสวตฺตนากาเรน, ตสฺมา สุญฺญโต, อสฺสามิกโต, อวสวตฺติโต, อตฺตปฏิกฺเขปโต จ อนตฺตาติฯ[707] เอวํ อาทานนิกฺเขปนวเสน วสฺสสตปริจฺฉินฺเน รูเป ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา ตโต ปรํ วโยวุฑฺฒตฺถงฺคมโต อาโรเปติฯ ตตฺถ วโยวุฑฺฒตฺถงฺคโม นาม วยวเสน วุฑฺฒสฺส วฑฺฒิตสฺส รูปสฺส อตฺถงฺคโมฯ ตสฺส วเสน ติลกฺขณํ อาโรเปตีติ อตฺโถฯกถํ? โส ตเมว วสฺสสตํ ปฐมวเยน มชฺฌิมวเยน ปจฺฉิมวเยนาติ ตีหิ วเยหิ ปริจฺฉินฺทติฯ ตตฺถ อาทิโต เตตฺติํส วสฺสานิ ปฐมวโย นามฯ ตโต จตุตฺติํส มชฺฌิมวโย นามฯ ตโต เตตฺติํส ปจฺฉิมวโย นามาติฯ อิติ อิเมหิ ตีหิ วเยหิ ปริจฺฉินฺทิตฺวา, ‘‘ปฐมวเย ปวตฺตํ รูปํ มชฺฌิมวยํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุชฺฌติ, ตสฺมา ตํ อนิจฺจํฯ ยทนิจฺจํ, ตํ ทุกฺขํฯ ยํ ทุกฺขํ, ตทนตฺตาฯ มชฺฌิมวเย ปวตฺตรูปมฺปิ ปจฺฉิมวยํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุชฺฌติ, ตสฺมา ตมฺปิ อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตาฯ ปจฺฉิมวเย เตตฺติํส วสฺสานิ ปวตฺตรูปมฺปิ มรณโต ปรํ คมนสมตฺถํ นาม นตฺถิ, ตสฺมา ตมฺปิ อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา’’ติ ติลกฺขณํ อาโรเปติฯ[708] เอวํ ปฐมวยาทิวเสน วโยวุฑฺฒตฺถงฺคมโต ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา ปุน ‘‘มนฺททสกํ, ขิฑฺฑาทสกํ, วณฺณทสกํ, พลทสกํ, ปญฺญาทสกํ, หานิทสกํ, ปพฺภารทสกํ, วงฺกทสกํ, โมมูหทสกํ, สยนทสก’’นฺติ อิเมสํ ทสนฺนํ ทสกานํ วเสน วโยวุฑฺฒตฺถงฺคมโต ติลกฺขณํ อาโรเปติฯตตฺถ ทสเกสุ ตาว วสฺสสตชีวิโน ปุคฺคลสฺส ปฐมานิ ทส วสฺสานิ มนฺททสกํ นาม, ตทา หิ โส มนฺโท โหติ จปโล กุมารโกฯ ตโต ปรานิ ทส ขิฑฺฑาทสกํ นาม, ตทา หิ โส ขิฑฺฑารติพหุโล โหติฯ ตโต ปรานิ ทส วณฺณทสกํ นาม, ตทา หิสฺส วณฺณายตนํ เวปุลฺลํ ปาปุณาติฯ ตโต ปรานิ ทส พลทสกํ นาม, ตทา หิสฺส พลญฺจ ถาโม จ เวปุลฺลํ ปาปุณาติฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.255)">[w]</a><br>
- ตโต ปรานิ ทส ปญฺญาทสกํ นาม, ตทา หิสฺส ปญฺญา สุปฺปติฏฺฐิตา โหติ, ปกติยา กิร ทุพฺพลปญฺญสฺสาปิ ตสฺมิํ กาเล อปฺปมตฺตกา ปญฺญา อุปฺปชฺชติเยวฯ ตโต ปรานิ ทส หานิทสกํ นาม, ตทา หิสฺส ขิฑฺฑารติวณฺณพลปญฺญา ปริหายนฺติฯ ตโต ปรานิ ทส ปพฺภารทสกํ นาม, ตทา หิสฺส อตฺตภาโว ปุรโต ปพฺภาโร โหติฯ ตโต ปรานิ ทส วงฺกทสกํ นาม, ตทา หิสฺส อตฺตภาโว นงฺคลโกฏิ วิย วงฺโก โหติฯ ตโต ปรานิ ทส โมมูหทสกํ นามฯ ตทา หิ โส โมมูโห โหติ, กตํ กตํ ปมุสฺสติฯ ตโต ปรานิ ทส สยนทสกํ นาม, วสฺสสติโก หิ สยนพหุโลว โหติฯตตฺรายํ โยคี เอเตสํ ทสกานํ วเสน วโยวุฑฺฒตฺถงฺคมโต ติลกฺขณํ อาโรเปตุํ อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘‘ปฐมทสเก ปวตฺตรูปํ ทุติยทสกํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุชฺฌติ, ตสฺมา ตํ อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตาฯ ทุติยทสเก…เป.… นวมทสเก ปวตฺตรูปํ ทสมทสกํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุชฺฌติฯ ทสมทสเก ปวตฺตรูปํ ปุนพฺภวํ อปฺปตฺวา อิเธว นิรุชฺฌติ, ตสฺมา ตมฺปิ อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา’’ติ ติลกฺขณํ อาโรเปติฯ[709] เอวํ ทสกวเสน วโยวุฑฺฒตฺถงฺคมโต ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา ปุน ตเทว วสฺสสตํ ปญฺจปญฺจวสฺสวเสน วีสติโกฏฺฐาเส กตฺวา วโยวุฑฺฒตฺถงฺคมโต ติลกฺขณํ อาโรเปติฯ กถํ? โส หิ อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘‘ปฐเม วสฺสปญฺจเก ปวตฺตรูปํ ทุติยํ วสฺสปญฺจกํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุชฺฌติ, ตสฺมา ตํ อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตาฯ ทุติเย วสฺสปญฺจเก ปวตฺตรูปํ ตติยํ…เป.… เอกูนวีสติเม วสฺสปญฺจเก ปวตฺตรูปํ วีสติมํ วสฺสปญฺจกํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุชฺฌติฯ วีสติเม วสฺสปญฺจเก ปวตฺตรูปํ มรณโต ปรํ คมนสมตฺถํ นาม นตฺถิ, ตสฺมา ตมฺปิ อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา’’ติฯเอวํ วีสติโกฏฺฐาสวเสน วโยวุฑฺฒตฺถงฺคมโต ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา ปุน ปญฺจวีสติ โกฏฺฐาเส กตฺวา จตุนฺนํ จตุนฺนํ วสฺสานํ วเสน อาโรเปติฯ ตโต เตตฺติํส โกฏฺฐาเส กตฺวา ติณฺณํ ติณฺณํ วสฺสานํ วเสน, ปญฺญาส โกฏฺฐาเส กตฺวา ทฺวินฺนํ ทฺวินฺนํ วสฺสานํ วเสน, สตํ โกฏฺฐาเส กตฺวา เอเกกวสฺสวเสนฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.256)">[w]</a><br>
- ตโต เอกํ วสฺสํ ตโย โกฏฺฐาเส กตฺวา วสฺสานเหมนฺตคิมฺเหสุ ตีสุ อุตูสุ เอเกกอุตุวเสน ตสฺมิํ วโยวุฑฺฒตฺถงฺคมรูเป ติลกฺขณํ อาโรเปติฯกถํ? ‘‘วสฺสาเน จตุมาสํ ปวตฺตรูปํ เหมนฺตํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุทฺธํฯ เหมนฺเต ปวตฺตรูปํ คิมฺหํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุทฺธํฯ คิมฺเห ปวตฺตรูปํ ปุน วสฺสานํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุทฺธํ, ตสฺมา ตํ อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา’’ติฯ เอวํ อาโรเปตฺวา ปุน เอกํ วสฺสํ ฉ โกฏฺฐาเส กตฺวา – ‘‘วสฺสาเน ทฺเวมาสํ ปวตฺตรูปํ สรทํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุทฺธํฯ สรเท ปวตฺตรูปํ เหมนฺตํฯ เหมนฺเต ปวตฺตรูปํ สิสิรํฯ สิสิเร ปวตฺตรูปํ วสนฺตํฯ วสนฺเต ปวตฺตรูปํ คิมฺหํฯ คิมฺเห ปวตฺตรูปํ ปุน วสฺสานํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุทฺธํ, ตสฺมา อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา’’ติ เอวํ ตสฺมิํ วโยวุฑฺฒตฺถงฺคมรูเป ติลกฺขณํ อาโรเปติฯเอวํ อาโรเปตฺวา ตโต กาฬชุณฺหวเสน – ‘‘กาเฬ ปวตฺตรูปํ ชุณฺหํ อปฺปตฺวาฯ ชุณฺเห ปวตฺตรูปํ กาฬํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุทฺธํ, ตสฺมา อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา’’ติ ติลกฺขณํ อาโรเปติฯ ตโต รตฺตินฺทิววเสน – ‘‘รตฺติํ ปวตฺตรูปํ ทิวสํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุทฺธํฯ ทิวสํ ปวตฺตรูปมฺปิ รตฺติํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุทฺธํ, ตสฺมา อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา’’ติ ติลกฺขณํ อาโรเปติฯ ตโต ตเทว รตฺตินฺทิวํ ปุพฺพณฺหาทิวเสน ฉ โกฏฺฐาเส กตฺวา – ‘‘ปุพฺพณฺเห ปวตฺตรูปํ มชฺฌนฺหํ อปฺปตฺวาฯ มชฺฌนฺเห ปวตฺตรูปํ สายนฺหํฯ สายนฺเห ปวตฺตรูปํ ปฐมยามํฯ ปฐมยาเม ปวตฺตรูปํ มชฺฌิมยามํฯ มชฺฌิมยาเม ปวตฺตรูปํ ปจฺฉิมยามํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุทฺธํฯ ปจฺฉิมยาเม ปวตฺตรูปํ ปุน ปุพฺพณฺหํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุทฺธํ, ตสฺมา อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา’’ติ ติลกฺขณํ อาโรเปติฯ[710] เอวํ อาโรเปตฺวา ปุน ตสฺมิํเยว รูเป อภิกฺกมปฏิกฺกมอาโลกนวิโลกนสมิญฺชนปสารณวเสน – ‘‘อภิกฺกเม ปวตฺตรูปํ ปฏิกฺกมํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุชฺฌติฯ ปฏิกฺกเม ปวตฺตรูปํ อาโลกนํฯ อาโลกเน ปวตฺตรูปํ วิโลกนํฯ วิโลกเน ปวตฺตรูปํ สมิญฺชนํฯ สมิญฺชเน ปวตฺตรูปํ ปสารณํ อปฺปตฺวา ตตฺเถว นิรุชฺฌติฯ ตสฺมา อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา’’ติ ติลกฺขณํ อาโรเปติฯตโต เอกปทวารํ อุทฺธรณ อติหรณวีติหรณโวสฺสชฺชนสนฺนิกฺเขปนสนฺนิรุมฺภนวเสน ฉ โกฏฺฐาเส กโรติฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.257)">[w]</a><br>
-ตตฺถ อุทฺธรณํ นาม ปาทสฺส ภูมิโต อุกฺขิปนํฯ อติหรณํ นาม ปุรโต หรณํฯ วีติหรณํ นาม ขาณุกณฺฏกทีฆชาติอาทีสุ กิญฺจิเทว ทิสฺวา อิโต จิโต จ ปาทสญฺจารณํฯ โวสฺสชฺชนํ นาม ปาทสฺส เหฏฺฐา โอโรปนํฯ สนฺนิกฺเขปนํ นาม ปถวีตเล ฐปนํฯ สนฺนิรุมฺภนํ นาม ปุน ปาทุทฺธรณกาเล ปาทสฺส ปถวิยา สทฺธิํ อภินิปฺปีฬนํฯ ตตฺถ อุทฺธรเณ ปถวีธาตุ อาโปธาตูติ ทฺเว ธาตุโย โอมตฺตา โหนฺติ มนฺทา, อิตรา ทฺเว อธิมตฺตา โหนฺติ พลวติโยฯ ตถา อติหรณวีติหรเณสุฯ โวสฺสชฺชเน เตโชธาตุ วาโยธาตูติ ทฺเว ธาตุโย โอมตฺตา โหนฺติ มนฺทา, อิตรา ทฺเว อธิมตฺตา โหนฺติ พลวติโยฯ ตถา สนฺนิกฺเขปนสนฺนิรุมฺภเนสุฯ เอวํ ฉ โกฏฺฐาเส กตฺวา เตสํ วเสน ตสฺมิํ วโยวุฑฺฒตฺถงฺคมรูเป ติลกฺขณํ อาโรเปติฯกถํ? โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘‘ยา อุทฺธรเณ ปวตฺตา ธาตุโย, ยานิ จ ตทุปาทายรูปานิ, สพฺเพ เต ธมฺมา อติหรณํ อปฺปตฺวา เอตฺเถว นิรุชฺฌนฺติ, ตสฺมา อนิจฺจา ทุกฺขา อนตฺตาฯ ตถา อติหรเณ ปวตฺตา วีติหรณํฯ วีติหรเณ ปวตฺตา โวสฺสชฺชนํฯ โวสฺสชฺชเน ปวตฺตา สนฺนิกฺเขปนํฯ สนฺนิกฺเขปเน ปวตฺตา สนฺนิรุมฺภนํ อปฺปตฺวา เอตฺเถว นิรุชฺฌนฺติฯ อิติ ตตฺถ ตตฺถ อุปฺปนฺนา อิตรํ อิตรํ โกฏฺฐาสํ อปฺปตฺวา ตตฺถ ตตฺเถว ปพฺพํ ปพฺพํ สนฺธิ สนฺธิ โอธิ โอธิ หุตฺวา ตตฺตกปาเล ปกฺขิตฺตติลา วิย ตฏตฏายนฺตา สงฺขารา ภิชฺชนฺติฯ ตสฺมา อนิจฺจา ทุกฺขา อนตฺตา’’ติฯ ตสฺเสวํ ปพฺพปพฺพคเต สงฺขาเร วิปสฺสโต รูปสมฺมสนํ สุขุมํ โหติฯ[711] สุขุมตฺเต จ ปนสฺส อิทํ โอปมฺมํฯ เอโก กิร ทารุติณุกฺกาทีสุ กตปริจโย อทิฏฺฐปุพฺพปทีโป ปจฺจนฺตวาสิโก นครมาคมฺม อนฺตราปเณ ชลมานํ ปทีปํ ทิสฺวา เอกํ ปุริสํ ปุจฺฉิ อมฺโภ ‘‘กิํ นาเมตํ เอวํ มนาป’’นฺติ? ตเมนํ โส อาห ‘‘กิเมตฺถ มนาปํ, ปทีโป นาเมส เตลกฺขเยน วฏฺฏิกฺขเยน จ คตมคฺโคปิสฺส น ปญฺญายิสฺสตี’’ติฯ ตมญฺโญ เอวมาห ‘‘อิทํ โอฬาริกํ, อิมิสฺสา หิ วฏฺฏิยา อนุปุพฺเพน ฑยฺหมานาย ตติยภาเค ตติยภาเค ชาลา อิตรีตรํ ปเทสํ อปฺปตฺวาว นิรุชฺฌิสฺสตี’’ติฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.258)">[w]</a><br>
- ตมญฺโญ เอวมาห ‘‘อิทมฺปิ โอฬาริกํ, อิมิสฺสา หิ องฺคุลงฺคุลนฺตเร อฑฺฒงฺคุลฑฺฒงฺคุลนฺตเร ตนฺตุมฺหิ ตนฺตุมฺหิ อํสุมฺหิ อํสุมฺหิ ชาลา อิตรีตรํ อํสุํ อปฺปตฺวาว นิรุชฺฌิสฺสติฯ อํสุํ ปน มุญฺจิตฺวา น สกฺกา ชาลํ ปญฺญาเปตุ’’นฺติฯตตฺถ ‘‘เตลกฺขเยน วฏฺฏิกฺขเยน จ ปทีปสฺส คตมคฺโคปิ น ปญฺญายิสฺสตี’’ติ ปุริสสฺส ญาณํ วิย โยคิโน อาทานนิกฺเขปนโต วสฺสสเตน ปริจฺฉินฺนรูเป ติลกฺขณาโรปนํฯ ‘‘วฏฺฏิยา ตติยภาเค ตติยภาเค ชาลา อิตรีตรํ ปเทสํ อปฺปตฺวาว นิรุชฺฌิสฺสตี’’ติ ปุริสสฺส ญาณํ วิย โยคิโน วสฺสสตสฺส ตติยโกฏฺฐาสปริจฺฉินฺเน วโยวุฑฺฒตฺถงฺคมรูเป ติลกฺขณาโรปนํฯ ‘‘องฺคุลงฺคุลนฺตเร ชาลา อิตรีตรํ อปฺปตฺวาว นิรุชฺฌิสฺสตี’’ติ ปุริสสฺส ญาณํ วิย โยคิโน ทสวสฺส ปญฺจวสฺส จตุวสฺส ติวสฺส ทฺวิวสฺส เอกวสฺส ปริจฺฉินฺเน รูเป ติลกฺขณาโรปนํฯ ‘‘อฑฺฒงฺคุลฑฺฒงฺคุลนฺตเร ชาลา อิตรีตรํ อปฺปตฺวาว นิรุชฺฌิสฺสตี’’ติ ปุริสสฺส ญาณํ วิย โยคิโน เอเกกอุตุวเสน เอกํ วสฺสํ ติธา, ฉธา จ วิภชิตฺวา จตุมาส-ทฺวิมาสปริจฺฉินฺเน รูเป ติลกฺขณาโรปนํฯ ‘‘ตนฺตุมฺหิ ตนฺตุมฺหิ ชาลา อิตรีตรํ อปฺปตฺวาว นิรุชฺฌิสฺสตี’’ติ ปุริสสฺส ญาณํ วิย โยคิโน กาฬชุณฺหวเสน, รตฺตินฺทิววเสน, เอกรตฺตินฺทิวํ ฉ โกฏฺฐาเส กตฺวา ปุพฺพณฺหาทิวเสน จ ปริจฺฉินฺเน รูเป ติลกฺขณาโรปนํฯ ‘‘อํสุมฺหิ อํสุมฺหิ ชาลา อิตรีตรํ อปฺปตฺวาว นิรุชฺฌิสฺสตี’’ติ ปุริสสฺส ญาณํ วิย โยคิโน อภิกฺกมาทิวเสน เจว อุทฺธรณาทีสุ จ เอเกกโกฏฺฐาสวเสน ปริจฺฉินฺเน รูเป ติลกฺขณาโรปนนฺติฯ[712] โส เอวํ นานากาเรหิ วโยวุฑฺฒตฺถงฺคมรูเป ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา ปุน ตเทว รูปํ วิสงฺขริตฺวา อาหารมยาทิวเสน จตฺตาโร โกฏฺฐาเส กตฺวา เอเกกโกฏฺฐาเส ติลกฺขณํ อาโรเปติฯ ตตฺราสฺส อาหารมยํ รูปํ ฉาตสุหิตวเสน ปากฏํ โหติฯ ฉาตกาเล สมุฏฺฐิตํ รูปํ หิ ฌตฺตํ โหติ กิลนฺตํ, ฌามขาณุโก วิย, องฺคารปจฺฉิยํ นิลีนกาโก วิย จ ทุพฺพณฺณํ ทุสฺสณฺฐิตํฯ สุหิตกาเล สมุฏฺฐิตํ ธาตํ ปีณิตํ มุทุ สินิทฺธํ ผสฺสวนฺตํ โหติฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.259)">[w]</a><br>
- โส ตํ ปริคฺคเหตฺวา ‘‘ฉาตกาเล ปวตฺตรูปํ สุหิตกาลํ อปฺปตฺวา เอตฺเถว นิรุชฺฌติฯ สุหิตกาเล สมุฏฺฐิตมฺปิ ฉาตกาลํ อปฺปตฺวา เอตฺเถว นิรุชฺฌติ, ตสฺมา ตํ อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา’’ติ เอวํ ตตฺถ ติลกฺขณํ อาโรเปติฯ[713] อุตุมยํ สีตุณฺหวเสน ปากฏํ โหติฯ อุณฺหกาเล สมุฏฺฐิตํ รูปํ หิ ฌตฺตํ โหติ กิลนฺตํ ทุพฺพณฺณํฯ สีตอุตุนา สมุฏฺฐิตํ รูปํ ธาตํ ปีณิตํ สินิทฺธํ โหติฯ โส ตํ ปริคฺคเหตฺวา ‘‘อุณฺหกาเล ปวตฺตรูปํ สีตกาลํ อปฺปตฺวา เอตฺเถว นิรุชฺฌติฯ สีตกาเล ปวตฺตรูปํ อุณฺหกาลํ อปฺปตฺวา เอตฺเถว นิรุชฺฌติ, ตสฺมา ตํ อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา’’ติ เอวํ ตตฺถ ติลกฺขณํ อาโรเปติฯ[714] กมฺมชํ อายตนทฺวารวเสน ปากฏํ โหติฯ จกฺขุทฺวารสฺมิํ หิ จกฺขุกายภาวทสกวเสน ติํส กมฺมชรูปานิ, อุปตฺถมฺภกานิ ปน เตสํ อุตุจิตฺตาหารสมุฏฺฐานานิ จตุวีสตีติ จตุปณฺณาส โหนฺติฯ ตถา โสตฆานชิวฺหาทฺวาเรสุฯ กายทฺวาเร กายภาวทสกวเสน เจว อุตุสมุฏฺฐานาทิวเสน จ จตุจตฺตาลีสฯ มโนทฺวาเร หทยวตฺถุกายภาวทสกวเสน เจว อุตุสมุฏฺฐานาทิวเสน จ จตุปณฺณาสเมวฯโส สพฺพมฺปิ ตํ รูปํ ปริคฺคเหตฺวา ‘‘จกฺขุทฺวาเร ปวตฺตรูปํ โสตทฺวารํ อปฺปตฺวา เอตฺเถว นิรุชฺฌติฯ โสตทฺวาเร ปวตฺตรูปํ ฆานทฺวารํฯ ฆานทฺวาเร ปวตฺตรูปํ ชิวฺหาทฺวารํฯ ชิวฺหาทฺวาเร ปวตฺตรูปํ กายทฺวารํฯ กายทฺวาเร ปวตฺตรูปํ มโนทฺวารํ อปฺปตฺวา เอตฺเถว นิรุชฺฌติ, ตสฺมา ตํ อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา’’ติ เอวํ ตตฺถ ติลกฺขณํ อาโรเปติฯ[715] จิตฺตสมุฏฺฐานํ โสมนสฺสิตโทมนสฺสิตวเสน ปากฏํ โหติ, โสมนสฺสิตกาเล อุปฺปนฺนํ หิ รูปํ สินิทฺธํ มุทุ ปีณิตํ ผสฺสวนฺตํ โหติฯ โทมนสฺสิตกาเล อุปฺปนฺนํ ฌตฺตํ กิลนฺตํ ทุพฺพณฺณํ โหติฯ โส ตํ ปริคฺคเหตฺวา ‘‘โสมนสฺสิตกาเล ปวตฺตรูปํ โทมนสฺสิตกาลํ อปฺปตฺวา เอตฺเถว นิรุชฺฌติฯ โทมนสฺสิตกาเล ปวตฺตรูปํ โสมนสฺสิตกาลํ อปฺปตฺวา เอตฺเถว นิรุชฺฌติ, ตสฺมา ตํ อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา’’ติ เอวํ ตตฺถ ติลกฺขณํ อาโรเปติฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.260)">[w]</a><br>
-ตสฺเสวํ จิตฺตสมุฏฺฐานรูปํ ปริคฺคเหตฺวา ตตฺถ ติลกฺขณํ อาโรปยโต อยมตฺโถ ปากโฏ โหติ –ชีวิตํ อตฺตภาโว จ, สุขทุกฺขา จ เกวลา;เอกจิตฺตสมายุตฺตา, ลหุโส วตฺตเต ขโณฯจุลฺลาสีติ สหสฺสานิ, กปฺปํ ติฏฺฐนฺติ เย มรู;น ตฺเวว เตปิ ติฏฺฐนฺติ, ทฺวีหิ จิตฺเตหิ สโมหิตาฯเย นิรุทฺธา มรนฺตสฺส, ติฏฺฐมานสฺส วา อิธ;สพฺเพว สทิสา ขนฺธา, คตา อปฺปฏิสนฺธิกาฯอนนฺตรา จ เย ภคฺคา, เย จ ภคฺคา อนาคเต;ตทนฺตรา นิรุทฺธานํ, เวสมํ นตฺถิ ลกฺขเณฯอนิพฺพตฺเตน น ชาโต, ปจฺจุปฺปนฺเนน ชีวติ;จิตฺตภงฺคา มโต โลโก, ปญฺญตฺติ ปรมตฺถิยาฯอนิธานคตา ภคฺคา, ปุญฺโช นตฺถิ อนาคเต;นิพฺพตฺตา เยปิ ติฏฺฐนฺติ, อารคฺเค สาสปูปมาฯนิพฺพตฺตานญฺจ ธมฺมานํ, ภงฺโค เนสํ ปุรกฺขโต;ปโลกธมฺมา ติฏฺฐนฺติ, ปุราเณหิ อมิสฺสิตาฯอทสฺสนโต อายนฺติ, ภคฺคา คจฺฉนฺตุทสฺสนํ;วิชฺชุปฺปาโทว อากาเส, อุปฺปชฺชนฺติ วยนฺติ จาติฯ (มหานิ. 10);[716] เอวํ อาหารมยาทีสุ ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา ปุน ธมฺมตารูเป ติลกฺขณํ อาโรเปติฯ ธมฺมตารูปํ นาม พหิทฺธา อนินฺทฺริยพทฺธํ อยโลหติปุสีสสุวณฺณรชตมุตฺตามณิเวฬุริยสงฺขสิลาปวาฬโลหิตงฺคมสารคลฺลภูมิปาสาณปพฺพตติณรุกฺขลตาทิเภทํ วิวฏฺฏกปฺปโต ปฏฺฐาย อุปฺปชฺชนกรูปํฯ ตทสฺส อโสกงฺกุราทิวเสน ปากฏํ โหติฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.261)">[w]</a><br>
-อโสกงฺกุรํ หิ อาทิโตว ตนุรตฺตํ โหติ, ตโต ทฺวีหตีหจฺจเยน ฆนรตฺตํ, ปุน ทฺวีหตีหจฺจเยน มนฺทรตฺตํ, ตโต ตรุณปลฺลววณฺณํ, ตโต ปริณตปลฺลววณฺณํ, ตโต หริตปณฺณวณฺณํฯ ตโต นีลปณฺณวณฺณํฯ ตโต นีลปณฺณวณฺณกาลโต ปฏฺฐาย สภาครูปสนฺตติมนุปฺปพนฺธาปยมานํ สํวจฺฉรมตฺเตน ปณฺฑุปลาสํ หุตฺวา วณฺฏโต ฉิชฺชิตฺวา ปตติฯโส ตํ ปริคฺคเหตฺวา ‘‘ตนุรตฺตกาเล ปวตฺตรูปํ ฆนรตฺตกาลํ อปฺปตฺวา นิรุชฺฌติฯ ฆนรตฺตกาเล ปวตฺตรูปํ มนฺทรตฺตกาลํฯ มนฺทรตฺตกาเล ปวตฺตรูปํ ตรุณปลฺลววณฺณกาลํฯ ตรุณปลฺลววณฺณกาเล ปวตฺตํ ปริณตปลฺลววณฺณกาลํฯ ปริณตปลฺลววณฺณกาเล ปวตฺตํ หริตปณฺณวณฺณกาลํ ฯ หริตปณฺณกาเล ปวตฺตํ นีลปณฺณวณฺณกาลํฯ นีลปณฺณวณฺณกาเล ปวตฺตํ ปณฺฑุปลาสกาลํฯ ปณฺฑุปลาสกาเล ปวตฺตํ วณฺฏโต ฉิชฺชิตฺวา ปตนกาลํ อปฺปตฺวาว นิรุชฺฌติ, ตสฺมา ตํ อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา’’ติ ติลกฺขณํ อาโรเปติ, เอวํ ตตฺถ ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา อิมินา นเยน สพฺพมฺปิ ธมฺมตารูปํ สมฺมสติฯเอวํ ตาว รูปสตฺตกวเสน ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา สงฺขาเร สมฺมสติฯอรูปสตฺตกสมฺมสนกถา[717] ยํ ปน วุตฺตํ ‘‘อรูปสตฺตกวเสนา’’ติ, ตตฺถ อยํ มาติกา – กลาปโต, ยมกโต, ขณิกโต, ปฏิปาฏิโต, ทิฏฺฐิอุคฺฆาฏนโต, มานสมุคฺฆาฏนโต, นิกนฺติปริยาทานโตติฯตตฺถ กลาปโตติ ผสฺสปญฺจมกา ธมฺมาฯ กถํ กลาปโต สมฺมสตีติ? อิธ ภิกฺขุ อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘‘เย อิเม ‘เกสา อนิจฺจา ทุกฺขา อนตฺตา’ติ สมฺมสเน อุปฺปนฺนา ผสฺสปญฺจมกา ธมฺมา, เย จ ‘โลมา…เป.… มตฺถลุงฺคํ อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา’ติ สมฺมสเน อุปฺปนฺนา ผสฺสปญฺจมกา ธมฺมา, สพฺเพ เต อิตรีตรํ อปฺปตฺวา ปพฺพํปพฺพํ โอธิโอธิ หุตฺวา ตตฺตกปาเล ปกฺขิตฺตติลา วิย ตฏตฏายนฺตา วินฏฺฐา, ตสฺมา อนิจฺจา ทุกฺขา อนตฺตา’’ติฯ อยํ ตาว วิสุทฺธิกถายํ นโยฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.264)">[w]</a><br>
-สเจ สงฺขารา สุขา ภเวยฺยุํ, สุขาติ คเหตุํ วฏฺเฏยฺยุํ, ทุกฺขา จ ปน สุขาติ คหิตา, ตสฺมา เต อุปฺปาทวยปฏิปีฬนฏฺเฐน ทุกฺขา, หุตฺวา อภาวฏฺเฐน อนิจฺจา, อวสวตฺตนฏฺเฐน อนตฺตาติ ปสฺสโต นิกนฺติปริยาทานํ นาม โหติฯเอวํ สงฺขาเร อนตฺตโต ปสฺสนฺตสฺส ทิฏฺฐิสมุคฺฆาฏนํ นาม โหติฯ อนิจฺจโต ปสฺสนฺตสฺส มานสมุคฺฆาฏนํ นาม โหติฯ ทุกฺขโต ปสฺสนฺตสฺส นิกนฺติปริยาทานํ นาม โหติฯ อิติ อยํ วิปสฺสนา อตฺตโน อตฺตโน ฐาเนเยว ติฏฺฐตีติฯเอวํ อรูปสตฺตกวเสนาปิ ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา สงฺขาเร สมฺมสติฯ เอตฺตาวตา ปนสฺส รูปกมฺมฏฺฐานมฺปิ อรูปกมฺมฏฺฐานมฺปิ ปคุณํ โหติฯ[722] โส เอวํ ปคุณรูปารูปกมฺมฏฺฐาโน ยา อุปริ ภงฺคานุปสฺสนโต ปฏฺฐาย ปหานปริญฺญาวเสน สพฺพาการโต ปตฺตพฺพา อฏฺฐารส มหาวิปสฺสนา, ตาสํ อิเธว ตาว เอกเทสํ ปฏิวิชฺฌนฺโต ตปฺปฏิปกฺเข ธมฺเม ปชหติฯอฏฺฐารส มหาวิปสฺสนา นาม อนิจฺจานุปสฺสนาทิกา ปญฺญาฯ ยาสุ อนิจฺจานุปสฺสนํ ภาเวนฺโต นิจฺจสญฺญํ ปชหติ, ทุกฺขานุปสฺสนํ ภาเวนฺโต สุขสญฺญํ ปชหติ, อนตฺตานุปสฺสนํ ภาเวนฺโต อตฺตสญฺญํ ปชหติ, นิพฺพิทานุปสฺสนํ ภาเวนฺโต นนฺทิํ ปชหติ, วิราคานุปสฺสนํ ภาเวนฺโต ราคํ ปชหติ, นิโรธานุปสฺสนํ ภาเวนฺโต สมุทยํ ปชหติ, ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสนํ ภาเวนฺโต อาทานํ ปชหติ, ขยานุปสฺสนํ ภาเวนฺโต ฆนสญฺญํ ปชหติ, วยานุปสฺสนํ ภาเวนฺโต อายูหนํ ปชหติ, วิปริณามานุปสฺสนํ ภาเวนฺโต ธุวสญฺญํ ปชหติ, อนิมิตฺตานุปสฺสนํ ภาเวนฺโต นิมิตฺตํ ปชหติ, อปฺปณิหิตานุปสฺสนํ ภาเวนฺโต ปณิธิํ ปชหติ, สุญฺญตานุปสฺสนํ ภาเวนฺโต อภินิเวสํ ปชหติ, อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนํ ภาเวนฺโต สาราทานาภินิเวสํ ปชหติ, ยถาภูตญาณทสฺสนํ ภาเวนฺโต สมฺโมหาภินิเวสํ ปชหติ, อาทีนวานุปสฺสนํ ภาเวนฺโต อาลยาภินิเวสํ ปชหติ, ปฏิสงฺขานุปสฺสนํ ภาเวนฺโต อปฺปฏิสงฺขํ ปชหติ, วิวฏฺฏานุปสฺสนํ ภาเวนฺโต สํโยคาภินิเวสํ ปชหติฯ
 <hr>
@@ บรรทัด 672: / บรรทัด 518: @@
 [744] คาถาสุ ปน วตฺถุสงฺกมนาติ รูปสฺส ภงฺคํ ทิสฺวา ปุน เยน จิตฺเตน ภงฺโค ทิฏฺโฐ, ตสฺสาปิ ภงฺคทสฺสนวเสน ปุริมวตฺถุโต อญฺญวตฺถุสงฺกมนาฯ ปญฺญาย จ วิวฏฺฏนาติ อุทยํ ปหาย วเย สนฺติฏฺฐนาฯ อาวชฺชนาพลญฺเจวาติ รูปสฺส ภงฺคํ ทิสฺวา ปุน ภงฺคารมฺมณสฺส จิตฺตสฺส ภงฺคทสฺสนตฺถํ อนนฺตรเมว อาวชฺชนสมตฺถตาฯ ปฏิสงฺขาวิปสฺสนาติ เอสา อารมฺมณปฏิสงฺขาภงฺคานุปสฺสนา นามฯ[745] อารมฺมณอนฺวเยน อุโภ เอกววตฺถนาติ ปจฺจกฺขโต ทิฏฺฐสฺส อารมฺมณสฺส อนฺวเยน อนุคมเนน ยถา อิทํ, ตถา อตีเตปิ สงฺขารคตํ ภิชฺชิตฺถ, อนาคเตปิ ภิชฺชิสฺสตีติ เอวํ อุภินฺนํ เอกสภาเวเนว ววตฺถาปนนฺติ อตฺโถฯวุตฺตมฺปิ เจตํ โปราเณหิ –‘‘สํวิชฺชมานมฺหิ วิสุทฺธทสฺสโน,ตทนฺวยํ เนติ อตีตนาคเต;สพฺเพปิ สงฺขารคตา ปโลกิโน,อุสฺสาวพินฺทู สูริเยว อุคฺคเต’’ติฯนิโรเธ อธิมุตฺตตาติ เอวํ อุภินฺนํ ภงฺควเสน เอกววตฺถานํ กตฺวา ตสฺมิญฺเญว ภงฺคสงฺขาเต นิโรเธ อธิมุตฺตตา ตคฺครุตา ตนฺนินฺนตา ตปฺโปณตา ตปฺปพฺภารตาติ อตฺโถฯ วยลกฺขณวิปสฺสนาติ เอสา วยลกฺขณวิปสฺสนา นามาติ วุตฺตํ โหติฯ[746] อารมฺมณญฺจ ปฏิสงฺขาติ ปุริมญฺจ รูปาทิอารมฺมณํ ชานิตฺวาฯ ภงฺคญฺจ อนุปสฺสตีติ ตสฺสารมฺมณสฺส ภงฺคํ ทิสฺวา ตทารมฺมณสฺส จิตฺตสฺส ภงฺคํ อนุปสฺสติฯ สุญฺญโต จ อุปฏฺฐานนฺติ ตสฺเสวํ ภงฺคํ อนุปสฺสโต ‘‘สงฺขาราว ภิชฺชนฺติ, เตสํ เภโท มรณํ, น อญฺโญ โกจิ อตฺถี’’ติ สุญฺญโต อุปฏฺฐานํ อิชฺฌติฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.289)">[w]</a><br>
-มุญฺจิตุกมฺยตาญาณกถา[756] อิมินา ปน นิพฺพิทาญาเณน อิมสฺส กุลปุตฺตสฺส นิพฺพินฺทนฺตสฺส อุกฺกณฺฐนฺตสฺส อนภิรมนฺตสฺส สพฺพภวโยนิคติวิญฺญาณฏฺฐิติสตฺตาวาสคเตสุ สเภทเกสุ สงฺขาเรสุ เอกสงฺขาเรปิ จิตฺตํ น สชฺชติ, น ลคฺคติ, น พชฺฌติ, สพฺพสฺมา สงฺขารคตา มุจฺจิตุกามํ นิสฺสริตุกามํ โหติฯ ยถา กิํ? ยถา นาม ชาลพฺภนฺตรคโต มจฺโฉ, สปฺปมุขคโต มณฺฑูโก, ปญฺชรปกฺขิตฺโต วนกุกฺกุโฏ, ทฬฺหปาสวสคโต มิโค, อหิตุณฺฑิกหตฺถคโต สปฺโป, มหาปงฺกปกฺขนฺโท กุญฺชโร, สุปณฺณมุขคโต นาคราชา, ราหุมุขปฺปวิฏฺโฐ จนฺโท, สปตฺตปริวาริโต ปุริโสติ เอวมาทโย ตโต ตโต มุจฺจิตุกามา นิสฺสริตุกามาว โหนฺติ, เอวํ ตสฺส โยคิโน จิตฺตํ สพฺพสฺมา สงฺขารคตา มุจฺจิตุกามํ นิสฺสริตุกามํ โหติฯ อถสฺส เอวํ สพฺพสงฺขาเรสุ วิคตาลยสฺส สพฺพสฺมา สงฺขารคตา มุจฺจิตุกามสฺส อุปฺปชฺชติ มุญฺจิตุกมฺยตา ญาณนฺติฯมุญฺจิตุกมฺยตาญาณํ นิฏฺฐิตํฯปฏิสงฺขานุปสฺสนาญาณกถา[757] โส เอวํ สพฺพภวโยนิคติฏฺฐิตินิวาสคเตหิ สเภทเกหิ สงฺขาเรหิ มุจฺจิตุกาโม สพฺพสฺมา สงฺขารคตา มุจฺจิตุํ ปุน เต เอวํ สงฺขาเร ปฏิสงฺขานุปสฺสนาญาเณน ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา ปริคฺคณฺหาติฯโส สพฺพสงฺขาเร อนจฺจนฺติกโต, ตาวกาลิกโต, อุปฺปาทวยปริจฺฉินฺนโต, ปโลกโต, จลโต, ปภงฺคุโต, อทฺธุวโต, วิปริณามธมฺมโต, อสฺสารกโต, วิภวโต, สงฺขตโต, มรณธมฺมโตติอาทีหิ การเณหิ อนิจฺจาติ ปสฺสติฯอภิณฺหปฏิปีฬนโต, ทุกฺขมโต, ทุกฺขวตฺถุโต, โรคโต, คณฺฑโต, สลฺลโต, อฆโต, อาพาธโต, อีติโต, อุปทฺทวโต, ภยโต, อุปสคฺคโต, อตาณโต, อเลณโต, อสรณโต, อาทีนวโต, อฆมูลโต, วธกโต, สาสวโต, มารามิสโต, ชาติธมฺมโต, ชราธมฺมโต, พฺยาธิธมฺมโต, โสกธมฺมโต, ปริเทวธมฺมโต, อุปายาสธมฺมโต, สํกิเลสิกธมฺมโตติอาทีหิ การเณหิ ทุกฺขาติ ปสฺสติฯอชญฺญโต, ทุคฺคนฺธโต, เชคุจฺฉโต, ปฏิกฺกูลโต, อมณฺฑนารหโต, วิรูปโต, พีภจฺฉโตติอาทีหิ การเณหิ ทุกฺขลกฺขณสฺส ปริวารภูตโต อสุภโต ปสฺสติฯปรโต, ริตฺตโต, ตุจฺฉโต, สุญฺญโต, อสฺสามิกโต, อนิสฺสรโต, อวสวตฺติโตติอาทีหิ การเณหิ อนตฺตโต ปสฺสติฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.290)">[w]</a><br>
-[758] เอวญฺหิ ปสฺสตาเนน ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา สงฺขารา ปริคฺคหิตา นาม โหนฺติฯ กสฺมา ปนายเมเต เอวํ ปริคฺคณฺหาตีติ? มุญฺจนสฺส อุปายสมฺปาทนตฺถํฯตตฺรายํ อุปมา – เอโก กิร ปุริโส ‘‘มจฺเฉ คเหสฺสามี’’ติ มจฺฉขิปฺปํ คเหตฺวา อุทเก โอฑฺฑาเปสิ โส ขิปฺปมุเขน หตฺถํ โอตาเรตฺวา อนฺโตอุทเก สปฺปํ คีวาย คเหตฺวา ‘‘มจฺโฉ เม คหิโต’’ติ อตฺตมโน อโหสิฯ โส ‘‘มหา วต มยา มจฺโฉ ลทฺโธ’’ติ อุกฺขิปิตฺวา ปสฺสนฺโต โสวตฺถิกตฺตยทสฺสเนน สปฺโปติ สญฺชานิตฺวา ภีโต อาทีนวํ ทิสฺวา คหเณ นิพฺพินฺโน มุญฺจิตุกาโม หุตฺวา มุญฺจนสฺส อุปายํ กโรนฺโต อคฺคนงฺคุฏฺฐโต ปฏฺฐาย หตฺถํ นิพฺเพเฐตฺวา พาหุํ อุกฺขิปิตฺวา อุปริสีเส ทฺเว ตโย วาเร อาวิชฺฌิตฺวา สปฺปํ ทุพฺพลํ กตฺวา ‘‘คจฺฉ ทุฏฺฐ สปฺปา’’ติ นิสฺสชฺชิตฺวา เวเคน ตฬากปาฬิํ อารุยฺห ‘‘มหนฺตสฺส วต โภ สปฺปสฺส มุขโต มุตฺโตมฺหี’’ติ อาคตมคฺคํ โอโลกยมาโน อฏฺฐาสิฯตตฺถ ตสฺส ปุริสสฺส ‘‘มจฺโฉ’’ติ สปฺปํ คีวาย คเหตฺวา ตุฏฺฐกาโล วิย อิมสฺสาปิ โยคิโน อาทิโตว อตฺตภาวํ ปฏิลภิตฺวา ตุฏฺฐกาโล, ตสฺส ขิปฺปมุขโต สีสํ นีหริตฺวา โสวตฺถิกตฺตยทสฺสนํ วิย อิมสฺส ฆนวินิพฺโภคํ กตฺวา สงฺขาเรสุ ติลกฺขณทสฺสนํ, ตสฺส ภีตกาโล วิย อิมสฺส ภยตุปฏฺฐานญาณํฯ ตโต อาทีนวทสฺสนํ วิย อาทีนวานุปสฺสนาญาณํ, คหเณ นิพฺพินฺทนํ วิย นิพฺพิทานุปสฺสนาญาณํฯ สปฺปํ มุญฺจิตุกามตา วิย มุญฺจิตุกมฺยตาญาณํ, มุญฺจนสฺส อุปายกรณํ วิย ปฏิสงฺขานุปสฺสนาญาเณน สงฺขาเรสุ ติลกฺขณาโรปนํฯ ยถา หิ โส ปุริโส สปฺปํ อาวิชฺฌิตฺวา ทุพฺพลํ กตฺวา นิวตฺเตตฺวา ฑํสิตุํ อสมตฺถภาวํ ปาเปตฺวา สุมุตฺตํ มุญฺจติ, เอวมยํ โยคาวจโร ติลกฺขณาโรปเนน สงฺขาเร อาวิชฺฌิตฺวา ทุพฺพเล กตฺวา ปุน นิจฺจสุขสุภอตฺตากาเรน อุปฏฺฐาตุํ อสมตฺถตํ ปาเปตฺวา สุมุตฺตํ มุญฺจติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘มุญฺจนสฺส อุปายสมฺปาทนตฺถํ เอวํ ปริคฺคณฺหาตี’’ติฯ[759] เอตฺตาวตา ตสฺส อุปฺปนฺนํ โหติ ปฏิสงฺขาญาณํฯ ยํ สนฺธาย วุตฺตํ –
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.291)">[w]</a><br>
-‘‘อนิจฺจโต มนสิกโรโต กิํ ปฏิสงฺขา ญาณํ อุปฺปชฺชติ? ทุกฺขโตฯ อนตฺตโต มนสิกโรโต กิํ ปฏิสงฺขา ญาณํ อุปฺปชฺชติ? อนิจฺจโต มนสิกโรโต นิมิตฺตํ ปฏิสงฺขา ญาณํ อุปฺปชฺชติฯ ทุกฺขโต มนสิกโรโต ปวตฺตํ ปฏิสงฺขา ญาณํ อุปฺปชฺชติฯ อนตฺตโต มนสิกโรโต นิมิตฺตญฺจ ปวตฺตญฺจ ปฏิสงฺขา ญาณํ อุปฺปชฺชตี’’ติ (ปฏิ. ม. 1.227)ฯเอตฺถ จ นิมิตฺตํ ปฏิสงฺขาติ สงฺขารนิมิตฺตํ ‘‘อทฺธุวํ ตาวกาลิก’’นฺติ อนิจฺจลกฺขณวเสน ชานิตฺวาฯ กามญฺจ น ปฐมํ ชานิตฺวา ปจฺฉา ญาณํ อุปฺปชฺชติ, โวหารวเสน ปน ‘‘มนญฺจ ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺญาณ’’นฺติอาทีนิ (ม. นิ. 3.421) วิย เอวํ วุจฺจติฯ เอกตฺตนเยน วา ปุริมญฺจ ปจฺฉิมญฺจ เอกํ กตฺวา เอวํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ อิมินา นเยน อิตรสฺมิมฺปิ ปททฺวเย อตฺโถ เวทิตพฺโพติฯปฏิสงฺขานุปสฺสนาญาณํ นิฏฺฐิตํฯสงฺขารุเปกฺขาญาณกถา[760] โส เอวํ ปฏิสงฺขานุปสฺสนาญาเณน ‘‘สพฺเพ สงฺขารา สุญฺญา’’ติ ปริคฺคเหตฺวา ปุน ‘‘สุญฺญมิทํ อตฺเตน วา อตฺตนิเยน วา’’ติ (ม. นิ. 3.69) ทฺวิโกฏิกํ สุญฺญตํ ปริคฺคณฺหาติฯ โส เอวํ เนว อตฺตานํ, น ปรํ กิญฺจิ อตฺตโน ปริกฺขารภาเว ฐิตํ ทิสฺวา ปุน ‘‘นาหํ กฺวจนิ, กสฺสจิ กิญฺจนตสฺมิํ, น จ มม กฺวจนิ, กิสฺมิญฺจิ กิญฺจนตตฺถี’’ติ ยา เอตฺถ จตุโกฏิกา สุญฺญตา กถิตา, ตํ ปริคฺคณฺหาติฯกถํ? อยญฺหิ นาหํ กฺวจนีติ กฺวจิ อตฺตานํ น ปสฺสติฯ กสฺสจิ กิญฺจนตสฺมินฺติ อตฺตโน อตฺตานํ กสฺสจิ ปรสฺส กิญฺจนภาเว อุปเนตพฺพํ น ปสฺสติฯ ภาติฏฺฐาเนวา ภาตรํ, สหายฏฺฐาเน วา สหายํ, ปริกฺขารฏฺฐาเน วา ปริกฺขารํ มญฺญิตฺวา อุปเนตพฺพํ น ปสฺสตีติ อตฺโถฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.294)">[w]</a><br>
-[766] เอวํ สุญฺญโต ทิสฺวา ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา สงฺขาเร ปริคฺคณฺหนฺโต ภยญฺจ นนฺทิญฺจ วิปฺปหาย สงฺขาเรสุ อุทาสีโน อโหสิ มชฺฌตฺโต, อหนฺติ วา มมนฺติ วา น คณฺหาติ วิสฺสฏฺฐภริโย วิย ปุริโสฯยถา นาม ปุริสสฺส ภริยา ภเวยฺย อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา, โส ตาย วินา มุหุตฺตมฺปิ อธิวาเสตุํ น สกฺกุเณยฺย, อติวิย นํ มมาเยยฺย, โส ตํ อิตฺถิํ อญฺเญน ปุริเสน สทฺธิํ ฐิตํ วา นิสินฺนํ วา กเถนฺติํ วา หสนฺติํ วา ทิสฺวา กุปิโต อสฺส อนตฺตมโน, อธิมตฺตํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทยฺยฯ โส อปเรน สมเยน ตสฺสา อิตฺถิยา โทสํ ทิสฺวา มุญฺจิตุกาโม หุตฺวา ตํ วิสฺสชฺเชยฺย, น นํ มมาติ คณฺเหยฺยฯ ตโต ปฏฺฐาย ตํ เยนเกนจิ สทฺธิํ ยํกิญฺจิ กุรุมานํ ทิสฺวาปิ เนว กุปฺเปยฺย, น โทมนสฺสํ อาปชฺเชยฺย, อญฺญทตฺถุ อุทาสีโนว ภเวยฺย มชฺฌตฺโตฯ เอวเมวายํ สพฺพสงฺขาเรหิ มุญฺจิตุกาโม หุตฺวา ปฏิสงฺขานุปสฺสนาย สงฺขาเร ปริคฺคณฺหนฺโต อหํ มมาติ คเหตพฺพํ อทิสฺวา ภยญฺจ นนฺทิญฺจ วิปฺปหาย สพฺพสงฺขาเรสุ อุทาสีโน โหติ มชฺฌตฺโตฯตสฺส เอวํ ชานโต เอวํ ปสฺสโต ตีสุ ภเวสุ จตูสุ โยนีสุ ปญฺจสุ คตีสุ สตฺตสุ วิญฺญาณฏฺฐิตีสุ นวสุ สตฺตาวาเสสุ จิตฺตํ ปติลียติ ปติกุฏติ ปติวตฺตติ น สมฺปสาริยติ, อุเปกฺขา วา ปาฏิกุลฺยตา วา สณฺฐาติฯเสยฺยถาปิ นาม ปทุมปลาเส อีสกโปเณ อุทกผุสิตานิ ปติลียนฺติ ปติกุฏนฺติ ปติวตฺตนฺติ น สมฺปสาริยนฺติ, เอวเมว…เป.… เสยฺยถาปิ นาม กุกฺกุฏปตฺตํ วา นหารุททฺทุลํ วา อคฺคิมฺหิ ปกฺขิตฺตํ ปติลียติ ปติกุฏติ ปติวตฺตติ น สมฺปสาริยติ (อ. นิ. 7.49), เอวเมว ตสฺส ตีสุ ภเวสุ จิตฺตํ…เป.… อุเปกฺขา วา ปาฏิกุลฺยตา วา สณฺฐาติฯ อิจฺจสฺส สงฺขารุเปกฺขาญาณํ นาม อุปฺปนฺนํ โหติฯ[767] ตํ ปเนตํ สเจ สนฺติปทํ นิพฺพานํ สนฺตโต ปสฺสติ, สพฺพํ สงฺขารปฺปวตฺตํ วิสฺสชฺเชตฺวา นิพฺพานเมว ปกฺขนฺทติฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.302)">[w]</a><br>
-[790] วคฺคุลีติ เอกา กิร วคฺคุลี ‘‘เอตฺถ ปุปฺผํ วา ผลํ วา ลภิสฺสามี’’ติ ปญฺจสาเข มธุกรุกฺเข นิลียิตฺวา เอกํ สาขํ ปรามสิตฺวา น ตตฺถ กิญฺจิ ปุปฺผํ ผลํ วา คยฺหุปคํ อทฺทสฯ ยถา จ เอกํ, เอวํ ทุติยํ, ตติยํ, จตุตฺถํฯ ปญฺจมมฺปิ สาขํ ปรามสิตฺวา นาทฺทสฯ สา ‘‘อผโล วตายํ รุกฺโข, นตฺเถตฺถ กิญฺจิ คยฺหุปค’’นฺติ ตสฺมิํ รุกฺเข อาลยํ วิสฺสชฺเชตฺวา อุชุกาย สาขาย อารุยฺห วิฏปนฺตเรน สีสํ นีหริตฺวา อุทฺธํ อุลฺโลเกตฺวา อากาเส อุปฺปติตฺวา อญฺญสฺมิํ ผลรุกฺเข นิลียติฯตตฺถ วคฺคุลิ วิย โยคาวจโร ทฏฺฐพฺโพ, ปญฺจสาโข มธุกรุกฺโข วิย ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา, ตตฺถ วคฺคุลิยา นิลียนํ วิย โยคิโน ขนฺธปญฺจเก อภินิเวโส, ตสฺสา เอเกกํ สาขํ ปรามสิตฺวา กิญฺจิ คยฺหุปคํ อทิสฺวา อวเสสสาขาปรามสนํ วิย โยคิโน รูปกฺขนฺธํ สมฺมสิตฺวา ตตฺถ กิญฺจิ คยฺหุปคํ อทิสฺวา อวเสสกฺขนฺธสมฺมสนํ, ตสฺสา ‘‘อผโล วตายํ รุกฺโข’’ติ รุกฺเข อาลยวิสฺสชฺชนํ วิย โยคิโน ปญฺจสุปิ ขนฺเธสุ อนิจฺจลกฺขณาทิทสฺสนวเสน นิพฺพินฺนสฺส มุญฺจิตุกมฺยตาทิญาณตฺตยํ, ตสฺสา อุชุกาย สาขาย อุปริ อาโรหนํ วิย โยคิโน อนุโลมํ, สีสํ นีหริตฺวา อุทฺธํ อุลฺโลกนํ วิย โคตฺรภุญาณํ, อากาเส อุปฺปตนํ วิย มคฺคญาณํ, อญฺญสฺมิํ ผลรุกฺเข นิลียนํ วิย ผลญาณํฯ[791] กณฺหสปฺปุปมา ปฏิสงฺขาญาเณ วุตฺตาวฯ อุปมาสํสนฺทเน ปเนตฺถ สปฺปวิสฺสชฺชนํ วิย โคตฺรภุญาณํ, มุญฺจิตฺวา อาคตมคฺคํ โอโลเกนฺตสฺส ฐานํ วิย มคฺคญาณํ, คนฺตฺวา อภยฏฺฐาเน ฐานํ วิย ผลญาณนฺติ อยํ วิเสโสฯ[792] ฆรนฺติ ฆรสามิเก กิร สายํ ภุญฺชิตฺวา สยนํ อารุยฺห นิทฺทํ โอกฺกนฺเต ฆรํ อาทิตฺตํ, โส ปพุชฺฌิตฺวา อคฺคิํ ทิสฺวา ‘‘ภีโต สาธุ วตสฺส สเจ อฑยฺหมาโน นิกฺขเมยฺย’’นฺติ โอโลกยมาโน มคฺคํ ทิสฺวา นิกฺขมิตฺวา เวเคน เขมฏฺฐานํ คนฺตฺวา ฐิโตฯ ตตฺถ ฆรสามิกสฺส ภุญฺชิตฺวา สยนํ อารุยฺห นิทฺโทกฺกมนํ วิย พาลปุถุชฺชนสฺส ขนฺธปญฺจเก ‘‘อหํ มมา’’ติ คหณํฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.303)">[w]</a><br>
- ปพุชฺฌิตฺวา อคฺคิํ ทิสฺวา ภีตกาโล วิย สมฺมาปฏิปทํ ปฏิปชฺชิตฺวา ลกฺขณํ ทิสฺวา ภยตุปฏฺฐานญาณํ, นิกฺขมนมคฺคํ โอโลกนํ วิย มุญฺจิตุกมฺยตาญาณํ , มคฺคทสฺสนํ วิย อนุโลมํ, นิกฺขมนํ วิย โคตฺรภุญาณํ, เวเคน คมนํ วิย มคฺคญาณํ, เขมฏฺฐาเน ฐานํ วิย ผลญาณํฯ[793] โคติ เอกสฺส กิร กสฺสกสฺส รตฺติภาเค นิทฺทํ โอกฺกนฺตสฺส วชํ ภินฺทิตฺวา โคณา ปลาตา, โส ปจฺจูสสมเย ตตฺถ คนฺตฺวา โอโลเกนฺโต เตสํ ปลาตภาวํ ญตฺวา อนุปทํ คนฺตฺวา รญฺโญ โคเณ อทฺทสฯ เต ‘‘มยฺหํ โคณา’’ติ สลฺลกฺเขตฺวา อาหรนฺโต ปภาตกาเล ‘‘น อิเม มยฺหํ โคณา, รญฺโญ โคณา’’ติ สญฺชานิตฺวา ‘‘ยาว มํ ‘โจโร อย’นฺติ คเหตฺวา ราชปุริสา น อนยพฺยสนํ ปาเปนฺติ, ตาวเทว ปลายิสฺสามี’’ติ ภีโต โคเณ ปหาย เวเคน ปลายิตฺวา นิพฺภยฏฺฐาเน อฏฺฐาสิฯ ตตฺถ ‘‘มยฺหํ โคณา’’ติ ราชโคณานํ คหณํ วิย พาลปุถุชฺชนสฺส ‘‘อหํ มมา’’ติ ขนฺธานํ คหณํ, ปภาเต ‘‘ราชโคณา’’ติ สญฺชานนํ วิย โยคิโน ติลกฺขณวเสน ขนฺธานํ ‘‘อนิจฺจา ทุกฺขา อนตฺตา’’ติ สญฺชานนํ, ภีตกาโล วิย ภยตุปฏฺฐานญาณํ, วิสฺสชฺชิตฺวา คนฺตุกามตา วิย มุญฺจิตุกมฺยตา, วิสฺสชฺชนํ วิย โคตฺรภุ, ปลายนํ วิย มคฺโค, ปลายิตฺวา อภยเทเส ฐานํ วิย ผลํฯ[794] ยกฺขีติ เอโก กิร ปุริโส ยกฺขินิยา สทฺธิํ สํวาสํ กปฺเปสิ, สา รตฺติภาเค ‘‘สุตฺโต อย’’นฺติ มนฺตฺวา อามกสุสานํ คนฺตฺวา มนุสฺสมํสํ ขาทติฯ โส ‘‘กุหิํ เอสา คจฺฉตี’’ติ อนุพนฺธิตฺวา มนุสฺสมํสํ ขาทมานํ ทิสฺวา ตสฺสา อมนุสฺสิภาวํ ญตฺวา ‘‘ยาว มํ น ขาทติ, ตาว ปลายิสฺสามี’’ติ ภีโต เวเคน ปลายิตฺวา เขมฏฺฐาเน อฏฺฐาสิฯ ตตฺถ ยกฺขินิยา สทฺธิํ สํวาโส วิย ขนฺธานํ ‘‘อหํ มมา’’ติ คหณํ, สุสาเน มนุสฺสมํสํ ขาทมานํ ทิสฺวา ‘‘ยกฺขินี อย’’นฺติ ชานนํ วิย ขนฺธานํ ติลกฺขณํ ทิสฺวา อนิจฺจาทิภาวชานนํ, ภีตกาโล วิย ภยตุปฏฺฐานํ, ปลายิตุกามตา วิย มุญฺจิตุกมฺยตา, สุสานวิชหนํ วิย โคตฺรภุ, เวเคน ปลายนํ วิย มคฺโค, อภยเทเส ฐานํ วิย ผลํฯ[795] ทารโกติ เอกา กิร ปุตฺตคิทฺธินี อิตฺถี, สา อุปริปาสาเท นิสินฺนาว อนฺตรวีถิยํ ทารกสทฺทํ สุตฺวา ‘‘ปุตฺโต นุ โข เม เกนจิ วิเหฐิยตี’’ติ เวคสา คนฺตฺวา ‘‘อตฺตโน ปุตฺโต’’ติ สญฺญาย ปรปุตฺตํ อคฺคเหสิฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.304)">[w]</a><br>
- สา ‘‘ปรปุตฺโต อย’’นฺติ สญฺชานิตฺวา โอตฺตปฺปมานา อิโต จิโต จ โอโลเกตฺวา ‘‘มา เหว มํ โกจิ ‘ทารกโจรี อย’นฺติ วเทยฺยา’’ติ ทารกํ ตตฺเถว โอโรเปตฺวา ปุน เวคสา ปาสาทํ อารุยฺห นิสีทิฯ ตตฺถ อตฺตโน ปุตฺตสญฺญาย ปรปุตฺตสฺส คหณํ วิย ‘‘อหํ มมา’’ติ ปญฺจกฺขนฺธคหณํ, ‘‘ปรปุตฺโต อย’’นฺติ สญฺชานนํ วิย ติลกฺขณวเสน ‘‘นาหํ, น มมา’’ติ สญฺชานนํ, โอตฺตปฺปนํ วิย ภยตุปฏฺฐานํ, อิโต จิโต จ โอโลกนํ วิย มุญฺจิตุกมฺยตาญาณํ, ตตฺเถว ทารกสฺส โอโรปนํ วิย อนุโลมํ, โอโรเปตฺวา อนฺตรวีถิยํ ฐิตกาโล วิย โคตฺรภุ, ปาสาทารูหนํ วิย มคฺโค, อารุยฺห นิสีทนํ วิย ผลํฯ[796] ขุทฺทํ ปิปาสํ สีตุณฺหํ, อนฺธการํ วิเสน จาติ อิมา ปน ฉ อุปมา วุฏฺฐานคามินิยา วิปสฺสนาย ฐิตสฺส โลกุตฺตรธมฺมาภิมุขนินฺนโปณปพฺภารภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺตาฯ ยถา หิ ขุทฺทาย อภิภูโต สุชิฆจฺฉิโต ปุริโส สาทุรสํ โภชนํ ปตฺเถติ, เอวเมวายํ สํสารวฏฺฏชิฆจฺฉาย ผุฏฺโฐ โยคาวจโร อมตรสํ กายคตาสติโภชนํ ปตฺเถติฯยถา จ ปิปาสิโต ปุริโส ปริสุสฺสมานกณฺฐมุโข อเนกงฺคสมฺภารํ ปานกํ ปตฺเถติ, เอวเมวายํ สํสารวฏฺฏปิปาสาย ผุฏฺโฐ โยคาวจโร อริยํ อฏฺฐงฺคิกมคฺคปานกํ ปตฺเถติฯยถา ปน สีตสมฺผุฏฺโฐ ปุริโส อุณฺหํ ปตฺเถติ, เอวเมวายํ สํสารวฏฺเฏ ตณฺหาสิเนหสีเตน ผุฏฺโฐ โยคาวจโร กิเลสสนฺตาปกํ มคฺคเตชํ ปตฺเถติฯยถา จ อุณฺหสมฺผุฏฺโฐ ปุริโส สีตํ ปตฺเถติ, เอวเมวายํ สํสารวฏฺเฏ เอกาทสคฺคิสนฺตาปสนฺตตฺโต โยคาวจโร เอกาทสคฺคิวูปสมํ นิพฺพานํ ปตฺเถติฯยถา ปน อนฺธการปเรโต ปุริโส อาโลกํ ปตฺเถติ, เอวเมวายํ อวิชฺชนฺธกาเรน โอนทฺธปริโยนทฺโธ โยคาวจโร ญาณาโลกํ มคฺคภาวนํ ปตฺเถติฯยถา จ วิสสมฺผุฏฺโฐ ปุริโส วิสฆาตนํ เภสชฺชํ ปตฺเถติ, เอวเมวายํ กิเลสวิสสมฺผุฏฺโฐ โยคาวจโร กิเลสวิสนิมฺมถนํ อมโตสธํ นิพฺพานํ ปตฺเถติฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.309)">[w]</a><br>
- ตญฺหิ อนิจฺจลกฺขณาทิวเสน สงฺขาเร อารพฺภ ปวตฺตตฺตา, ‘‘อุทยพฺพยวนฺตานํเยว วต ธมฺมานํ อุทยพฺพยญาณํ อุปฺปาทวเย อทฺทสา’’ติ จ, ‘‘ภงฺควนฺตานํเยว วต ภงฺคานุปสฺสนํ ภงฺคํ อทฺทสา’’ติ จ, ‘‘สภยํเยว วต ภยตุปฏฺฐานสฺส ภยโต อุปฏฺฐิต’’นฺติ จ, ‘‘สาทีนเวเยว วต อาทีนวานุปสฺสนํ อาทีนวํ อทฺทสา’’ติ จ, ‘‘นิพฺพินฺทิตพฺเพเยว วต นิพฺพิทาญาณํ นิพฺพินฺน’’นฺติ จ, ‘‘มุญฺจิตพฺพมฺหิเยว วต มุญฺจิตุกมฺยตาญาณํ มุญฺจิตุกามํ ชาต’’นฺติ จ, ‘‘ปฏิสงฺขาตพฺพํเยว วต ปฏิสงฺขาญาเณน ปฏิสงฺขาต’’นฺติ จ, ‘‘อุเปกฺขิตพฺพํเยว วต สงฺขารุเปกฺขาย อุเปกฺขิต’’นฺติ จ อตฺถโต วทมานํ วิย อิเมสญฺจ อฏฺฐนฺนํ ญาณานํ ตถกิจฺจตาย อนุโลเมติ, อุปริ จ สตฺตติํสาย โพธิปกฺขิยธมฺมานํ ตาย ปฏิปตฺติยา ปตฺตพฺพตฺตาฯยถา หิ ธมฺมิโก ราชา วินิจฺฉยฏฺฐาเน นิสินฺโน โวหาริกมหามตฺตานํ วินิจฺฉยํ สุตฺวา อคติคมนํ ปหาย มชฺฌตฺโต หุตฺวา ‘‘เอวํ โหตู’’ติ อนุโมทมาโน เตสญฺจ วินิจฺฉยสฺส อนุโลเมติ, โปราณสฺส จ ราชธมฺมสฺส, เอวํสมฺปทมิทํ เวทิตพฺพํฯ ราชา วิย หิ อนุโลมญาณํ, อฏฺฐ โวหาริกมหามตฺตา วิย อฏฺฐ ญาณานิ, โปราโณ ราชธมฺโม วิย สตฺตติํส โพธิปกฺขิยาฯ ตตฺถ ยถา ราชา ‘‘เอวํ โหตู’’ติ วทมาโน โวหาริกานญฺจ วินิจฺฉยสฺส, ราชธมฺมสฺส จ อนุโลเมติ, เอวมิทํ อนิจฺจาทิวเสน สงฺขาเร อารพฺภ อุปฺปชฺชมานํ อฏฺฐนฺนญฺจ ญาณานํ ตถกิจฺจตาย อนุโลเมติ, อุปริ จ สตฺตติํสาย โพธิปกฺขิยธมฺมานํฯ เตเนว สจฺจานุโลมิกญาณนฺติ วุจฺจตีติฯอนุโลมญาณํ นิฏฺฐิตํฯวุฏฺฐานคามินีวิปสฺสนากถา[805] อิทญฺจ ปน อนุโลมญาณํ สงฺขารารมฺมณาย วุฏฺฐานคามินิยา วิปสฺสนาย ปริโยสานํ โหติฯ สพฺเพน สพฺพํ ปน โคตฺรภุญาณํ วุฏฺฐานคามินิยา วิปสฺสนาย ปริโยสานํฯ อิทานิ ตสฺสาเยว วุฏฺฐานคามินิยา วิปสฺสนาย อสมฺโมหตฺถํ อยํ สุตฺตสํสนฺทนา เวทิตพฺพาฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.320)">[w]</a><br>
-[824] อิติ อิเม สตฺตติํส โพธิปกฺขิยธมฺมา ปุพฺพภาเค โลกิยวิปสฺสนาย วตฺตมานาย จุทฺทสวิเธน กายํ ปริคฺคณฺหโต จ กายานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํ, นววิเธน เวทนํ ปริคฺคณฺหโต จ เวทนานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํ, โสฬสวิเธน จิตฺตํ ปริคฺคณฺหโต จ จิตฺตานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํ, ปญฺจวิเธน ธมฺเม ปริคฺคณฺหโต จ ธมฺมานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํฯ อิมสฺมิํ อตฺตภาเว อนุปฺปนฺนปุพฺพํ ปรสฺส อุปฺปนฺนํ อกุสลํ ทิสฺวา ‘‘ยถา ปฏิปนฺนสฺเสตํ อุปฺปนฺนํ, น ตถา ปฏิปชฺชิสฺสามิ เอวํ เม เอตํ นุปฺปชฺชิสฺสตี’’ติ, ตสฺส อนุปฺปาทาย วายมนกาเล ปฐมํ สมฺมปฺปธานํฯ อตฺตโน สมุทาจารปฺปตฺตํ อกุสลํ ทิสฺวา ตสฺส ปหานาย วายมนกาเล ทุติยํฯ อิมสฺมิํ อตฺตภาเว อนุปฺปนฺนปุพฺพํ ฌานํ วา วิปสฺสนํ วา อุปฺปาเทตุํ วายมนฺตสฺส ตติยํฯ อุปฺปนฺนํ ยถา น ปริหายติ, เอวํ ปุนปฺปุนํ อุปฺปาเทนฺตสฺส จตุตฺถํ สมฺมปฺปธานํฯ ฉนฺทํ ธุรํ กตฺวา กุสลุปฺปาทนกาเล ฉนฺทิทฺธิปาโทฯ มิจฺฉาวาจาย วิรมณกาเล สมฺมาวาจาติ เอวํ นานาจิตฺเตสุ ลพฺภนฺติฯ อิเมสํ ปน จตุนฺนํ ญาณานํ อุปฺปตฺติกาเล เอกจิตฺเต ลพฺภนฺติฯ ผลกฺขเณ ฐเปตฺวา จตฺตาโร สมฺมปฺปธาเน อวเสสา เตตฺติํส ลพฺภนฺติฯ[825] เอวํ เอกจิตฺเต ลพฺภมาเนสุ เจเตสุ เอกาว นิพฺพานารมฺมณา สติ กายาทีสุ สุภสญฺญาทิปฺปหานกิจฺจสาธนวเสน จตฺตาโร สติปฏฺฐานาติ วุจฺจติฯ เอกเมว จ วีริยํ อนุปฺปนฺนานํ อนุปฺปาทาทิกิจฺจสาธนวเสน จตฺตาโร สมฺมปฺปธานาติ วุจฺจติฯ เสเสสุ ปน หาปนวฑฺฒนํ นตฺถิฯ[826] อปิจ เตสุ –นว เอกวิธา เอโก, ทฺเวธาถ จตุ ปญฺจธา;อฏฺฐธา นวธา เจว, อิติ ฉทฺธา ภวนฺติ เตฯนว เอกวิธาติ ฉนฺโท, จิตฺตํ, ปีติ, ปสฺสทฺธิ, อุเปกฺขา, สงฺกปฺโป, วาจา, กมฺมนฺโต, อาชีโวติ อิเม นว ฉนฺทิทฺธิปาทาทิวเสน เอกวิธาว โหนฺติ, น อญฺญํ โกฏฺฐาสํ ภชนฺติฯ เอโก ทฺเวธาติ สทฺธา อินฺทฺริย, พลวเสน ทฺเวธา ฐิตาฯ อถ จตุ ปญฺจธาติ อถญฺโญ เอโก จตุธา, อญฺโญ ปญฺจธา ฐิโตติ อตฺโถฯ ตตฺถ สมาธิ เอโก อินฺทฺริย, พล, โพชฺฌงฺค, มคฺคงฺควเสน จตุธา ฐิโตฯ
 <hr>
@@ บรรทัด 745: / บรรทัด 537: @@
  นิโรธานุปสฺสนาย สมุทยสฺสฯ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสนาย อาทานสฺสฯ ขยานุปสฺสนาย ฆนสญฺญายฯ วยานุปสฺสนาย อายูหนสฺสฯ วิปริณามานุปสฺสนาย ธุวสญฺญายฯ อนิมิตฺตานุปสฺสนาย นิมิตฺตสฺสฯ อปฺปณิหิตานุปสฺสนาย ปณิธิยาฯ สุญฺญตานุปสฺสนาย อภินิเวสสฺสฯ อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาย สาราทานาภินิเวสสฺสฯ ยถาภูตญาณทสฺสเนน สมฺโมหาภินิเวสสฺสฯ อาทีนวานุปสฺสนาย อาลยาภินิเวสสฺสฯ ปฏิสงฺขานุปสฺสนาย อปฺปฏิสงฺขายฯ วิวฏฺฏานุปสฺสนาย สํโยคาภินิเวสสฺส ปหานํฯ อิทมฺปิ ตทงฺคปฺปหานเมวฯ[850] ตตฺถ ยถา อนิจฺจานุปสฺสนาทีหิ สตฺตหิ นิจฺจสญฺญาทีนํ ปหานํ โหติ, ตํ ภงฺคานุปสฺสเน วุตฺตเมวฯขยานุปสฺสนาติ ปน ฆนวินิพฺโภคํ กตฺวา อนิจฺจํ ขยฏฺเฐนาติ เอวํ ขยํ ปสฺสโต ญาณํฯ เตน ฆนสญฺญาย ปหานํ โหติฯวยานุปสฺสนาติ –อารมฺมณานฺวเยน, อุโภ เอกววตฺถานา;นิโรเธ อธิมุตฺตตา, วยลกฺขณวิปสฺสนาติฯ –เอวํ วุตฺตา ปจฺจกฺขโต เจว อนฺวยโต จ สงฺขารานํ ภงฺคํ ทิสฺวา ตสฺมิญฺเญว ภงฺคสงฺขาเต นิโรเธ อธิมุตฺตตา, ตาย อายูหนสฺส ปหานํ โหติฯ เยสํ หิ อตฺถาย อายูเหยฺย, ‘‘เต เอวํ วยธมฺมา’’ติ วิปสฺสโต อายูหเน จิตฺตํ น นมติฯวิปริณามานุปสฺสนาติ รูปสตฺตกาทิวเสน ตํ ตํ ปริจฺเฉทํ อติกฺกมฺม อญฺญถาปวตฺติทสฺสนํฯ อุปฺปนฺนสฺส วา ชราย เจว มรเณน จ ทฺวีหากาเรหิ วิปริณามทสฺสนํ, ตาย ธุวสญฺญาย ปหานํ โหติฯอนิมิตฺตานุปสฺสนาติ อนิจฺจานุปสฺสนาว, ตาย นิจฺจนิมิตฺตสฺส ปหานํ โหติฯอปฺปณิหิตานุปสฺสนาติ ทุกฺขานุปสฺสนาว, ตาย สุขปณิธิสุขปตฺถนาปหานํ โหติฯสุญฺญตานุปสฺสนาติ อนตฺตานุปสฺสนาว, ตาย ‘‘อตฺถิ อตฺตา’’ติ อภินิเวสสฺส ปหานํ โหติฯ
-<hr>
-<a target="_blank" href="https://sutta.men/?ลกฺข(th.r.151.353)">[w]</a><br>
- ยํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘มคฺคกฺขเณ ปเนส ตํ ชฏํ วิชเฏติ นาม ฯ ผลกฺขเณ วิชฏิตชโฏ สเทวกสฺส โลกสฺส อคฺคทกฺขิเณยฺโย โหตี’’ติฯเอวํ อเนกานิสํสา, อริยปญฺญาย ภาวนา;ยสฺมา ตสฺมา กเรยฺยาถ, รติํ ตตฺถ วิจกฺขโณฯ[890] เอตฺตาวตา จ –สีเล ปติฏฺฐาย นโร สปญฺโญ, จิตฺตํ ปญฺญญฺจ ภาวยํ;อาตาปี นิปโก ภิกฺขุ, โส อิมํ วิชฏเย ชฏนฺติฯ –อิมิสฺสา คาถาย สีลสมาธิปญฺญามุเขน เทสิเต วิสุทฺธิมคฺเค สานิสํสา ปญฺญาภาวนา ปริทีปิตา โหตีติฯอิติ สาธุชนปาโมชฺชตฺถาย กเต วิสุทฺธิมคฺเคปญฺญาภาวนาธิกาเรปญฺญาภาวนานิสํสนิทฺเทโส นามเตวีสติโม ปริจฺเฉโทฯ
 </html>